Köken

Hapaz kelimesi, Türkçede özellikle “el ile yakalama, Avuç” anlamında kullanılan, kökeni kesin olarak belirlenememiş bir sözcüktür. Muhtemelen Arapça ḳabḍa (قَبْضَة) kelimesinden alıntıdır; ḳabḍa, “avuç, pençe, bir avuç dolusu şey” anlamına gelir ve “el ile kavramak, sıkıca tutmak” fiiline dayanan bir isimdir.

Ancak bu etimolojik bağlantı kesinlik taşımaz. Türkçede hapazlamak, hapaz hapaz yemek, hapazla dövmek gibi deyimlerde kullanılan hapaz sözcüğü, halk diline ait, anlamı hareketle pekişen bir ses yansımalı kök olarak da değerlendirilebilir. Dolayısıyla, Arapça kökene dayandığı düşünülse de, bu ilişki tarihsel ve biçimsel belgelerle net olarak doğrulanmamıştır.

Kullanım Alanları

• Günlük ve Halk Dili: El ile kavrama, kapma, tokat atma gibi hareketleri ifade etmek için (bir hapazda yakaladı, hapazı indirdi).
• Deyim ve Halk Anlatılarında: Sert ya da aniden yapılan fiziksel temasları betimlemek amacıyla (hapazla dövmek, hapaz hapaz yemek).
• Ağız Araştırmaları ve Derlem Dili: Anadolu ağızlarında, özellikle tokat veya avuç içiyle yapılan eylemleri belirtmek üzere kullanılır.
• Etimoloji Tartışmalarında: Arapça kökenli olabileceği düşünülen, ancak yerli yansıma olasılığı da bulunan sözcük örneklerinden biridir.