İklim finansmanı, iklim değişikliğinin olumsuz etkilerinin azaltılması ve bu etkilere karşı uyum sağlanması amacıyla yapılan faaliyetlerin mali olarak desteklenmesini ifade eder. Bu kapsam, sera gazı emisyonlarının azaltılması, enerji dönüşüm projeleri, çevresel dayanıklılık ve teknoloji transferi gibi başlıklar altında değerlendirilir. Finansman, kamusal ve özel kaynaklardan sağlanabilir; hibeler, kalkınma kredileri, yeşil tahviller, karbon piyasaları ve kamu-özel ortaklıkları gibi farklı mekanizmalarla aktarılır.

Tarihsel Gelişim

İklim finansmanı, 1992 tarihli Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC) ile uluslararası düzeyde tanımlanmıştır. 2009 yılında Kopenhag’da düzenlenen Taraflar Konferansı’nda (COP15), gelişmiş ülkeler tarafından gelişmekte olan ülkelere yönelik yıllık 100 milyar ABD doları iklim finansmanı sağlanması taahhüt edilmiştir. Bu taahhüt, 2015 Paris Anlaşması ile yeniden vurgulanmıştır.

^{İklim finansmanı (Görsel Yapay Zeka İle oluşturulmuştur.)}

Finansman Türleri

İklim finansmanı hibeler, krediler ve piyasa temelli araçlar yoluyla sağlanabilir. Hibe mekanizmaları, özellikle gelişmekte olan ülkelerin uyum projelerine yöneliktir. Krediler ise genellikle büyük ölçekli altyapı yatırımları ve emisyon azaltım projelerinde kullanılmaktadır. Kamu ve özel sektörün birlikte finansman sağladığı modeller de iklim finansmanı içinde yer almaktadır. Karbon emisyonlarının alınıp satılabildiği piyasa temelli sistemler de bu çerçevede değerlendirilir.

Fonlar ve Kurumsal Yapılar

İklim finansmanı, çok taraflı fonlar aracılığıyla yönetilmektedir. 2010 yılında kurulan Yeşil İklim Fonu, gelişmekte olan ülkelerde düşük karbonlu kalkınma ve iklim değişikliğine uyum süreçlerini desteklemektedir. Küresel Çevre Fonu (GEF) ve İklim Yatırım Fonları (CIF) gibi yapılar da benzer amaçlara hizmet etmektedir. Ayrıca, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve Dünya Bankası, çeşitli mali araçlar ve teknik destek mekanizmaları sunmaktadır.

Gelişmekte Olan Ülkeler Açısından Zorluklar

Gelişmekte olan ülkeler, teknik kapasite eksikliği, karmaşık başvuru prosedürleri ve finansmana erişimdeki kurumsal sınırlılıklar nedeniyle iklim fonlarından yeterince yararlanamamaktadır. Bu ülkelerin, proje hazırlama, raporlama ve yönetim altyapıları çoğu zaman yeterli düzeyde değildir. Sağlanan finansmanın önemli bir kısmının kredi şeklinde olması da ek yük oluşturmaktadır.

Türkiye'nin Konumu

Türkiye, UNFCCC kapsamında Ek-1 ülkeleri arasında yer almakta olup, gelişmiş ülke sınıfında değerlendirilmemek yönünde talepler ortaya koymuştur. Bu durum, uluslararası fonlara erişim açısından özel bir durum yaratmaktadır. Türkiye, çeşitli kalkınma kuruluşları ve programlar aracılığıyla iklim finansmanı sağlamaya devam etmektedir. Ayrıca, yeşil tahvil ihracı ve finansman stratejileri ile bu alandaki kapasitesini artırmaya yönelik adımlar atmıştır.