İndüktans, bir iletkenin manyetik alanında enerji depolayabilme yeteneğini tanımlayan temel bir elektriksel özelliktir. "L" sembolü ile gösterilen bu büyüklük, SI birim sisteminde Henry (H) ile ölçülmektedir. Bir iletkenden elektrik akımı geçtiğinde, etrafında bir manyetik alan oluşur. Akımın zamanla değişmesi durumunda, manyetik alan da değişir ve iletkende kendisine zıt yönde bir elektromotor kuvvet (EMK) indüklenir. Bu olgu, elektromanyetik indüksiyon olarak adlandırılır ve indüktansın temel mekanizmasını oluşturur.

İndüktans Türleri

İndüktans, özindüktans (self-inductance) ve karşılıklı indüktans (mutual inductance) olmak üzere ikiye ayrılır:

1. Özindüktans: Bir iletken veya bobin üzerinden geçen değişken akımın oluşturduğu manyetik alan, iletkenin kendisinde bir gerilim indükler. Bu gerilim, Lenz Kanunu’na göre akımdaki değişime zıt yönde etki eder. Bir bobinin özindüktansı; bobinin şekli, boyutu, sarım sayısı ve çekirdek malzemesi gibi faktörlere bağlıdır.
2. Karşılıklı İndüktans: Birbirine yakın konumda bulunan iki veya daha fazla iletkenin manyetik alanlarının birbirlerini etkilemesi sonucunda ortaya çıkar. Bir iletken üzerinde akan akımın oluşturduğu değişken manyetik alan, diğer iletken veya bobinde bir gerilim indükler. Karşılıklı indüktansın büyüklüğü, bobinlerin fiziksel konumları, aralarındaki mesafe ve çekirdek malzemesine bağlıdır.

İndüktans kavramı, birçok elektrik ve elektronik sistemde kritik bir rol oynar. Başlıca kullanım alanları şunlardır:

• Transformatörler: Karşılıklı indüktans prensibini kullanarak elektrik enerjisini farklı gerilim seviyelerine dönüştüren cihazlardır. Aynı zamanda devre izolasyonu sağlama özelliğine de sahiptirler.
• Enerji Depolama: İndüktanslar, manyetik alanlarında enerji depolayabilirler. Bu özellik, anahtarlamalı güç kaynakları ve enerji depolama sistemlerinde önemli bir rol oynar.
• Osilatörler ve Rezonans Devreleri: İndüktans ve kapasitans birlikte kullanılarak salınım üreten osilatör devreleri oluşturulabilir. Bu tür devreler, iletişim sistemleri ve sinyal işleme uygulamalarında yaygın olarak kullanılır.
• Elektromanyetik Uyumluluk (EMC): Belirli bir indüktans değerine sahip olacak şekilde tasarlanan pasif devre elemanlarıdır. Genellikle hava, ferrit veya manyetik malzemelerden oluşan çekirdek üzerine sarılmış bobinlerden meydana gelir. Filtreleme, enerji depolama ve empedans uyumu gibi amaçlarla kullanılırlar. İndüktanslar ve transformatörler, elektromanyetik girişimi (EMI) azaltarak elektronik sistemlerin uyumlu çalışmasını sağlar.

İndüktansın SI birimi henry (H) olarak tanımlanır ve Amerikan bilim insanı Joseph Henry'nin adıyla anılır. Bir devrede 1 H'lik indüktans, akımın 1 A/s oranında değişmesi durumunda 1 V'luk bir EMK indüklenmesi anlamına gelir.

Pratikte henry birimi büyük olduğu için daha küçük birimler kullanılır:

• 1 millihenry (mH) = 10⁻³ H = 0.001 H
• 1 mikrohenry (µH) = 10⁻⁶ H = 0.000001 H

Farklı uygulamalar için farklı indüktans türleri geliştirilmiştir:

1. Küçük sinyal indüktansı: Düşük güç devrelerinde, filtreleme ve sinyal işleme uygulamalarında kullanılır (Örn: 10 µH).
2. Güç indüktansı: Güç kaynağı devreleri ve anahtarlamalı regülatörlerde kullanılır, daha yüksek akım kapasitelerine sahiptir (Örn: 100 µH).
3. Yüksek frekans indüktansı: RF devreleri ve haberleşme sistemlerinde, düşük kayıp ve minimum parazit sağlamak için tasarlanır (Örn: 1 µH).

İndüktansın Hesaplanması

İndüktans değeri aşağıdaki formülle hesaplanabilir:

Burada:

• L = İndüktans (H)
• N = Bobin sarım sayısı
• μ = Çekirdek malzemesinin geçirgenliği (H/m)
• A = Çekirdek kesit alanı (m²)
• l = Bobin uzunluğu (m)

Geçirgenlik (μ) değeri, vakum geçirgenliği (μ₀​) ve malzemenin bağıl geçirgenliği (μ_r ile çarpılarak hesaplanır:

Burada μ₀=4π×10⁻⁷ H/m'dir.

İndüktansın RL ve RLC Devrelerindeki Etkisi

İndüktansın devre üzerindeki etkileri, RL (direnç-indüktans) ve RLC (direnç-indüktans-kapasitans) devrelerinde belirgin şekilde görülür.

• RL Devreleri: RL devresinde zaman sabiti τ = L/R olarak tanımlanır ve devrenin akıma nasıl tepki verdiğini belirler. Devrenin empedansı ise şu şekilde hesaplanır.

• RLC Devreleri: RLC devreleri, rezonans olgusuna sahiptir ve belirli bir rezonans frekansında çalışırlar.

​1​ Rezonans frekansında, indüktif ve kapasitif reaktanslar birbirini götürerek devrenin empedansı minimuma iner ve maksimum akım geçişi sağlanır.

İndüktans, elektrik ve elektronik devrelerde manyetik alanlar aracılığıyla enerji depolama, filtreleme, sinyal işleme ve elektromanyetik uyumluluk sağlama gibi kritik roller üstlenir. Özellikle transformatörler ve osilatör devreleri gibi bileşenlerin tasarımında büyük önem taşır. İndüktansın doğru anlaşılması ve yönetilmesi, elektronik sistemlerin verimli ve güvenilir çalışmasını sağlamak için temel bir gerekliliktir.