İstanbul Sokaklarında, 1931 yılında İpek Film tarafından üretilmiş, yönetmenliğini Muhsin Ertuğrul’un ve İhsan İpekçi'nin üstlendiği, senaristliğini Ertuğrul'un yapmış olduğu, Türkiye - Mısır - Yunanistan ortak yapımı bir müzikal–dram filmidir. İlk kez 1 Aralık 1931 tarihinde vizyona girmiştir.^【1】 

Yapım, Türkiye sinema tarihinde ilk sesli film olarak kaydedilmiş; aynı zamanda üç ülkeyi bir araya getiren ilk ortak yapım niteliği taşımıştır. Dönem koşulları açısından yüksek bütçeli bir üretim olması, onu erken Cumhuriyet sinemasında endüstriyel bir eşik haline getirir.

Konu ve Anlatısal Çerçeve

Film, aynı kadına ilgi duyan iki erkek kardeş arasındaki gerilimi eksen alır. Kadın karakter geçimini gece kulüplerinde şarkı söyleyerek ve ilişkilerinden maddi destek alarak sürdürür. Erkek kardeşlerden Rahmi, bir bankada çalışmakta ve kadına duyduğu bağlılık nedeniyle kurumun parasını harcayarak yolsuzluk yapmaktadır. Bu durumun ortaya çıkması, hem ailesi için borç ve itibar kaybı yaratır hem de kardeşler arasında çatışmayı keskinleştirir. Diğer kardeşin bu olay nedeniyle sinir krizi geçirmesi, anlatının fiziksel yüzleşme noktası olan gece kulübü sahnesine bağlanır.

Hikaye, suç, borç, aile sorumluluğu ve bireysel arzu gibi temaları birbirine eklemler; olay örgüsü büyük aksiyonlardan ziyade karakterlerin ekonomik ve duygusal baskılar altında çözülüşünü izler. Anlatı, “bireyin toplumsal yükümlülükleri” ile “kişisel zaafların sonuçları” arasındaki çekişmeyi merkeze koyar.

Yapım Bağlamı ve Ortak Üretim

Film, hem ekonomik hem kültürel açıdan çok uluslu bir üretim sürecinin ürünüdür. Türkiye, Mısır ve Yunanistan’ın ortaklığı; oyuncu seçiminden dil kullanımına, çekim mekânlarından dağıtım stratejisine kadar farklı düzlemlerde görünür durumdadır. Seslendirme Türkiye dışında gerçekleştirilmiş; böylece film, yerel stüdyo imkânlarının sınırlılığına karşı bölgesel bir çözüm üretmiştir.

^{"İstanbul Sokaklarında" Filminden Bir Fotoğraf (MUBI)}

"İlk Sesli Film" Oluşu, Dil ve Müzikal Yapı

Yapım, sessiz çekilip sonradan seslendirilmiş olması nedeniyle, Türk sinemasında sesli döneme geçişi temsil eden ilk örnek olarak kabul edilir. Filmde Türkçe, Fransızca, Arapça ve Rumca dillerinin bir arada bulunması, hem ortak yapımın ticari mantığını hem de İstanbul’un erken 20. yüzyıldaki çok dilli toplumsal yapısını yansıtır.

Müzikal öğeler, dramatik akışın bir parçası olarak kullanılır. Karakterlerin söylediği şarkılar yalnızca eğlence sahneleri değil, aynı zamanda anlatıyı taşıyan yapısal öğelerdir. Rahmi’nin seslendirdiği “Tükenmez Yollarda”, Semiha Berksoy’un yorumladığı ninni ve Hazım Körmükçü’nün halk ezgileri, filmin müzikal kimliğini belirginleştirir.

Afiş Tasarımı ve Görsel Kimlik

İstanbul Sokaklarında, Türkiye’de modern grafik tasarımın sinemayla kurduğu ilişkinin erken örneklerinden biri olarak kaydedilir. Film afişi, harf devrimi sonrasında tasarlanmış ilk yerli film afişidir. Afişin tasarımcısı Vedat Ar’dır. Art Deco etkili geometrik düzen, soyut figürler ve tipografik sadelik, dönemin modernleşme arzusunu yansıtır.^【2】 

^{"İstanbul Sokaklarında" Film Afişi (IMDB)}

Tarihsel Konum ve Sinema Yazınındaki Yeri

Filmin sinema tarihindeki önemi, içerik özelliklerinden ziyade üretim ve teknik nitelikleriyle bağlantılıdır. Eser, şu açılardan temel bir referans kabul edilir:

• Türkiye’de sesli sinemaya geçişin başlangıç filmi olarak anılması,
• Çok uluslu ortak yapım formunun ilk kez uygulanması,
• Afiş tasarımında modern bir grafik dilin görülmesi,
• Müzikal ve melodram türlerinin erken bir sentezini sunması.

Oyuncu Kadrosu

Filmde dönemin tiyatro ve sahne sanatları çevresinin tanınmış isimleri yer alır:

• Talat Artemel
• Semiha Berksoy
• Behzat Haki Butak
• Bedia Muvahhit
• Hazım Körmükçü
• Aziza Amir
• İsmail Galip Arcan
• Periklis Gavrilidis
• Lilian Gris