Köken

İzleksel kelimesi, Türkiye Türkçesindeki izle- fiilinden, Yeni Türkçe döneminde türetilen +Uk (izlek) ismi üzerinden +sel sıfat ekiyle oluşturulmuştur. İzle- fiili “takip etmek, ardına düşmek” anlamına gelirken, izlek bu fiilden türeyerek “bir yapıtın temel düşünsel ya da tematik hattı” anlamını kazanmıştır. Buradaki +Uk eki, iş veya eylemin sonucu olan kavramları türetmeye yarar; +sel eki ise bu kavrama ilişkin olanı niteleyen sıfat formunu oluşturur. Böylece izleksel, “bir yapıttaki temel düşünce hattına, temaya ya da anlatı çizgisine ait olan” anlamında edebiyat ve sanat alanlarında teknik bir terim halini almıştır.

Kullanım Alanları

• Edebiyat Kuramı: Roman veya şiir çözümlemelerinde yapıtın ana teması ya da düşünsel yapısına ilişkin kavramsal sıfat olarak kullanılır.
• Sinema Eleştirisi: Filmlerin temel tematik örgüsünü betimlemek için analizlerde tercih edilir.
• Sanat Eleştirisi: Bir sanat eserindeki anlatı bütünlüğünü veya anlam eksenini tanımlamak için başvurulan bir terimdir.
• Tiyatro: Oyun metninde sahneleri bir arada tutan ortak düşünsel hattı tanımlamak amacıyla kullanılır.
• Akademik Yazım: Kuramsal çözümlemelerde tematik ya da yapısal bütünlüğü kavramsallaştırmak için teknik terim olarak yer alır.