Jirkan kilimi, Türkiye’nin Van iline özgü geleneksel bir el halısıdır ve özellikle Van Belediyesi tarafından coğrafi işaretle korunmaktadır. 01 Eylül 1996 tarihinde Resmî Gazete’de ilan edilen bu mahreç işareti, yöreye ait kültürel mirasın korunmasını amaçlamaktadır. Jirkan kilimi, tarih boyunca bölgedeki kadınların el emeğiyle üretilmiş ve kuşaktan kuşağa aktarılmıştır. Kilimin ismi ve üretim tekniği, bölgenin sosyal ve kültürel dokusuyla doğrudan bağlantılıdır.

^{Jirkan Kilimi (Anadolu Ajansı)}

Coğrafi Sınır ve Tescil

Jirkan kilimi, coğrafi olarak Türkiye sınırları içinde üretilen halılar için geçerli bir mahreç işaretidir. Tescil başvurusu 21 Haziran 1996 tarihinde yapılmış ve 14 Kasım 1997 tarihinde resmi olarak tescillenmiştir (Tescil No: 22, Başvuru No: C1996/028). Coğrafi işaret kapsamında üretim ve pazarlama süreçleri, kalite kontrol ve denetim komisyonları tarafından sürekli izlenmektedir; teknik özelliklere uygun olmayan üretimlerde bu ismin kullanımı yasaktır.

Teknik Özellikleri ve Üretim

Jirkan Kilimi, geleneksel halı tipine sahip olup tamamı yün ipliklerden üretilir. Teknik özellikleri aşağıdaki gibidir:

• Halı Tipi: Jirkan Kilimi
• Kalite: 32x330
• Çözgü İplik No: 4.5/3 Yün
• Kalın Atkı İpi: 5/2 Yün
• Malzeme Sarfiyatı:
• Çözgü: 460 g/m²
• Kalın Atkı: 1390 g/m²
• Toplam: 1850 g/m²

Üretim sürecinde çözgü ve atkı iplikleri el emeğiyle dokunmakta ve desenler, yöresel motiflerle zenginleştirilmektedir. Bu motifler, Van bölgesinin kültürel simgelerini ve doğasını yansıtan geleneksel geometrik ve stilize figürlerden oluşur.

Kültürel Önemi

Jirkan kilimi, bölgedeki kadınların ekonomik ve sosyal yaşamında önemli bir yere sahiptir. Kilim dokuma geleneği, kadınların el becerilerini geliştirmeleri ve kültürel mirası yaşatmaları açısından kritik bir araçtır. Aynı zamanda, Van ve çevresindeki kültürel kimliğin somut bir göstergesi olarak, yöresel el sanatları arasında özel bir konuma sahiptir.

Denetim ve Koruma

Coğrafi işaretler kanunu çerçevesinde, Jirkan kiliminin üretimi hem üretim aşamasında hem de pazarlama aşamasında sürekli denetlenmektedir. Bölge müdürlükleri, fabrika müdürlükleri ve kalite kontrol komisyonları, kilimin teknik özelliklerine uygunluğunu kontrol eder. Kurallara aykırı olarak üretilen halılarda bu coğrafi işaretin kullanılmasına izin verilmez.