Uşak ilinin Karahallı ilçesine özgü yerel bir kavun çeşididir. 1359 tescil numarasıyla koruma altına alınan bu tarım ürünü, bölgenin toprak ve iklim koşullarına tam adaptasyon sağlamış ve kendine has nitelikler geliştirmiştir. Bilimsel olarak Cucumis melo türü altında sınıflandırılan bu kavun, yerel halk arasında "Karahallı Düğleği", "Cemile Düğleği", "Cezik Kavunu" veya "Çoban Almaz" gibi çeşitli isimlerle de tanınır. Ürünün coğrafi işaret tescili, Karahallı Belediyesi'nin başvurusu üzerine 22 Mayıs 2023 tarihinde gerçekleşmiştir.

Ürün Nitelikleri

Bu kavun, genellikle küçük ila orta boyutta (2-6 kg arası) ve hafifçe yuvarlaktan ovale dönük bir şekle sahiptir. İnce bir kabuk yapısı vardır ve rengi sarı-yeşil tonlarındadır. Kabuğun dış yüzeyinde beyaz renkli düzensiz damarlar ve sarı zemin üzerinde yeşile çalan düzensiz çizgiler (kırçıllı bir görünüm) fark edilebilir. Meyvenin iç kısmının (etinin) rengi ise turuncudan hafif sarıya doğru değişen bir tondadır.

Önemli fiziksel ve kimyasal özellikleri şu şekildedir:

• Yüksek şeker oranının bir göstergesi olan suda çözünür kuru madde (SÇKM) miktarı %11 ile %14 arasında seyreder.
• Meyve etinin iç yapısı sıkı ve suludur; aroması ise belirgin bir kavun meyvesi kokusuna sahiptir.
• Açık tozlanma yöntemiyle çoğalan yerel bir çeşittir.
• Olgunlaşma süresi (100-130 gün) diğer kavun çeşitlerine göre daha uzundur. Bu durum, hasat periyodunun ağustosun ikinci haftasından eylülün üçüncü haftasına kadar yayılmasına neden olur.
• Bitki olarak güçlü bir yapıya sahip olup, yoğun yapraklı ve fazla yan dallanma gösteren bir özelliktedir.

Yetiştirme Yöntemi

Karahallı kavununun üretimi, geleneksel tarım teknikleri ve yerel tohumların muhafaza edilmesiyle sürdürülür.

• Toprağın Hazırlanması: Tarla, sonbahar aylarında 25-30 cm derinlikte bir sürüm görür. Şubat veya mart aylarında yapılan ikinci bir işleme ile toprak ekime hazır hale getirilir.
• Tohum Ekimi: Bir önceki yılın mahsulünden elde edilen tohumlar, güneş almayan ve serin bir ortamda saklanır. Hava şartlarına göre ekim işlemi 23 Nisan - 6 Mayıs tarihleri arasında yapılır.
• Ekim Yöntemi: Düzeltilmiş (tesviye edilmiş) tarlada, sıralar arası 1,5-2 metre, sıra üzeri ise 1 metre olacak şekilde ekim ocakları hazırlanır. Bu ocakların dibine ahır gübresi karıştırılmış toprak yerleştirilir. Her ocağa 3-4 adet tohum atıldıktan sonra, üzerleri tohumun kendi boyutunun yaklaşık 2,5 katı kalınlığında gübreli toprakla örtülür.
• Seyreltme: Tohumlar filizlenip 2-3 adet gerçek yaprak oluşturduğunda, çapalama ile birlikte seyreltme işlemi uygulanır. Bu işlemde, kök sistemine zarar vermemek adına fazla bitkiler kesilir veya kırılarak alınır.
• Kültürel Bakım İşlemleri:
• Sulama: Nisan ve mayıs aylarındaki yağışlar genellikle yeterli olduğu için dikim döneminde ekstra sulama yapılmaz. Bitki, büyüme ve meyvenin olgunlaşma aşamalarında suya gereksinim duyar.
• Çapalama: Bitkinin kolları çevreye yayılmaya başlayana dek 3-4 kez çapa yapılır. İlk çapa, bitki 2-3 yapraklı iken uygulanır ve her çapalama işlemini boğaz doldurma (toprağı bitkinin dibine yığma) takip eder. Kökler yüzeye yakın olduğundan, çapalama derin yapılmamalıdır.
• Gübreleme: Ekim esnasında ocakların dibine konulan ahır gübresi haricinde, yetiştirme sezonunda ek bir gübreleme uygulanmaz.
• Budama: Daha kaliteli ve iri meyveler alabilmek için, ana sürgünlerin aşırı büyümesini önlemek amacıyla her dalda 4. veya 5. yapraktan sonra uç alma (tepe kesme) ve meyve seyreltmesi işlemleri yapılır.
• Hasat: Ürün toplama işlemi, ağustos ayının ikinci haftasında başlar ve eylül ayının üçüncü haftasına kadar devam eder. Meyvenin olgunlaştığı, kavun sapının dala bağlandığı noktadaki iki küçük kulakçığın kuruması ve kabuk renginin daha parlak bir hal almasıyla anlaşılır. Hasat, meyvenin sapının döndürülmesiyle veya bir bıçak ya da makas yardımıyla kesilerek yapılır.
• Muhafaza ve Nakliye: Hasat sonrası kavunlar, ağırlıklarına göre sınıflandırılır ve "küfe", "keleter" veya "bağbozan" olarak adlandırılan yerel sepetlere yerleştirilir. Kabuğu ince olduğu için nakliye sırasında hassasiyet gerektirir; özel kasalarda ve üst üste yığılmadan, sadece tek sıra halinde taşınmalıdır. Bu kavunlar, 20-40°C sıcaklık aralığında yaklaşık 10 gün süreyle saklanabilir.

Coğrafi Sınır ve Denetim

Karahallı kavununun yetiştirildiği coğrafi sınır, Uşak ilinin Karahallı ilçesinin 905 ila 1036 metre rakımlı alanlarıdır.

Denetimler, Karahallı Belediyesinin koordinasyonu altında, Karahallı Belediyesi, Karahallı İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ve Karahallı Ticaret ve Sanayi Odası'ndan alanında uzman birer kişinin katılımıyla oluşturulan en az 3 kişilik denetim mercii tarafından yapılır.

Denetim, düzenli olarak yılda bir kez ve gerekli görüldüğünde ya da şikayet halinde her zaman yapılabilir. Denetim mercii; tohumların temini, ekimi, yetiştirme dönemi, kültürel işlemler, hasat ve muhafaza koşulları gibi üretim metoduna uygunluğu kontrol eder. Ayrıca, Karahallı kavunu ibaresi ile "Menşe Adı" ambleminin kullanımının uygunluğunu denetlemekle yükümlüdür.