Karamanlı Cevizi, Burdur’un Karamanlı ilçesine özgü, yüksek yağ içeriği, yoğun iç doluluk oranı ve dona dayanıklılığıyla öne çıkan coğrafi işaret tescilli bir ceviz türüdür. Juglans regia L. türüne ait Şebin, Kaman 1 ve Yalova 1 çeşitlerinin Karamanlı’nın potasyum ve kireç açısından zengin topraklarında yetiştirilmesiyle elde edilir.
Coğrafi Sınır ve Kullanım Biçimi
Karamanlı Cevizi'nin coğrafi sınırı Burdur ili Karamanlı ilçesidir. "Karamanlı Cevizi" ibaresi ve menşe adı amblemi, ürünün kendisi veya ambalajı üzerinde yer alır. Ürünün kendisi veya ambalajı üzerinde kullanılamadığında ise, Karamanlı Cevizi ibaresi ve menşe adı amblemi, işletmede kolayca görülecek şekilde bulundurulur.
Ayırt Edici Özellikleri
Karamanlı Cevizi üretiminde Şebin, Kaman 1 ve Yalova 1 ceviz çeşitleri kullanılır. Karamanlı ilçesindeki toprak yapısı, cevizin kalitesi üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Toprağın pH değeri 7.6 ve organik madde yoğunluğu %3.09 olup, bu değerler normal ceviz yetiştiriciliği için belirlenen sınırların üzerindedir. Topraktaki %20 kireç içeriği, özellikle fosfor ve mikro elementler (demir, çinko, bakır, mangan vb.) açısından bitkinin ve ürünün gelişimine (yağlanması) katkı sağlar. Toprağın potasyum miktarı yaklaşık 174 ppm'dir, bu da ortalama toprak değerinden yüksek olup bitkinin dona karşı direncini artırır. Bu sayede bölgede yetiştirilen ceviz ağaçları çiçek ve çağla dönemlerinde −5∘ C'ye kadar soğuğa dayanıklı hale gelir ve ürün zarar görmez. Yüksek potasyum değeri cevizin iç doluluk oranını artırırken, kalsiyum hücre çeperini sağlamlaştırdığı için bakteriyel hastalıklara karşı dayanıklılığı artırır, azot miktarı ise meyvenin gelişmesine ve renk almasına katkı sağlar.
Karamanlı Cevizi'nde yağ oranı %68.23(±3), protein %17.43(±1) ve karbonhidrat %7.55(±1)'tir. Cevizin ortalama boyu 42.47 mm (±1.68), eni 34.00 mm (±2.02) ve genişliği 33.41 mm (±1.82)'dir. Ceviz ağaçları kasım ayı başından mart ayının 15'ine kadar uyku döneminde bulunur, nisan sonundan mayıs sonuna kadar ise çiçek açma ve çağla dönemine girer. Bölgenin toprak yapısı, fidanların ekim ve bakımında uygulanan yöntemler ile hasat edilen dönemdeki kurutulma ve işlenme biçimi ürüne farklılık katan özelliklerdir.
Üretim Metodu
Karamanlı Cevizi fidan dikimi yapılmadan önce ekilecek alan diskaro ve tırmıkla sürülerek dikime hazır hale getirilir. Dikim alanında ürünün dikileceği çukur işaretlemesi yapılır. Toprak yapısına göre 8x8 m, 9x9 m veya 10x10 m mesafede, ortalama 70 cm genişlik ve 50 cm derinlikte çukurlar açılır ve fidanlar dikilir. Fidanların gelişimine katkı sağlaması ve zarar görmemesi için herek bağlanır. Dölleyici çeşitler esas çeşitten 60-70 m aralıklı olacak şekilde dikilir.
Dikim yapılan alanda yılda en az iki defa toprak işlenir; sonbaharda derin, ilkbaharda yüzlek sürüm tercih edilir. Karamanlı Cevizi sulanmaya mayıs ayından itibaren damlama sulama yöntemiyle başlar. Bölgenin iklim şartlarına ve toprak yapısına bağlı olarak ağaçlar suya en fazla temmuz ve ağustos aylarında ihtiyaç duyarlar ve sulamalar bu dönemlerde daha sık yapılır. Sulama faaliyetinin verimli ve etkin olması için sabahın erken saatlerinde ya da güneş batımına yakın yapılır. Hasat dönemine kadar ağaçlar 4 ila 6 kez sulanmış olur.
Budama işlemi, fidanın gelişim döneminde gövdeye bağlı en az 30 cm en fazla 60 cm uzaklıkta olacak şekilde 5 dal belirlenerek ve geri kalan dallar temizlenerek gerçekleştirilir. Ağaç meyve vermeye başladığında ise 2 yılda bir sürgünlerin seyrek olmasına özen gösterilerek budama yapılır. Bu sayede hem ağacın verimliliği hem de ürün kalitesi artırılır. Bu yöntemlerle budaması ve yetiştirilmesi sağlanan ağacın taç genişliği 15 metre, ağaç başı kabuklu üretim miktarı ise 70-80 kg arasında gerçekleşir.
Hasat ve Depolama
Hasattan 20-25 gün önce son sulama yapılmalıdır. Hasada karar vermeden önce cevizin dışındaki yeşil kabuğun çatlamaya başladığı kontrol edilir, bu hasat mevsiminin geldiğini gösterir. Ayrıca, kabuğun içinde bulunan sert tabakanın iyice sertleşmesi ve içinde boşluk kalmadığı teyit edildikten sonra ürünün hasadına başlanır.
Karamanlı Cevizi hasat edilirken silkeleme ve elle toplama yöntemi kullanılır. Bu yöntem, ürünün ve ağacın zarar görmesini engelleyerek depolama süresini ve ürün kalitesini korur. Silkelenerek ağacın altına düşen cevizler ve elle toplanan cevizler kısa sürede yeşil kabuğundan ayrıştırılır. Bu işlem sırasında uygun alet, makine ve ekipmanın yanı sıra elle ayrıştırma da yapılabilir. Yeşil kabuğundan ayrıştırılan ceviz, serin ve nemsiz bir ortamda yeterince kurutulduktan sonra, güneş almayan ve nem olmayan kuru bir ortamda file torbalarda hava alacak biçimde depolanır.
Karamanlı Cevizi Hasatı (Anadolu Ajansı)
Denetleme
Denetleme faaliyetleri Karamanlı Belediyesi'nin koordinatörlüğünde; Karamanlı Belediyesi, Karamanlı İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ve Karamanlı Ziraat Odası'ndan birer katılımcının bulunacağı 3 kişiden oluşan denetim merciiyle yapılır. Denetimler; her yeni tesisin veya üreticinin, ziraat odasına ibrasında bir kez, her çiçeklenme ve meyve döneminde (nisan-mayıs ayları) bir kez ve her hasat döneminde (eylül-ekim ayları) bir kez olmak üzere veya ihtiyaç duyulduğunda ve şikâyet üzerine her zaman yapılabilir.
Denetim faaliyetleri ilgili denetçiler tarafından ürünün üretim metoduna ve ürün yapısına uygun olarak, temelde üretim ve hasat aşamasında gerçekleştirilir. Denetimlerde, ürünün yetiştirildiği coğrafi sınır, ürünün ekim ve dikim metodu, ürünün hasat zamanı ve yöntemi, ürünün kurutuluş yöntemi ve sınıflandırılması, ürünün fiziksel büyüklüklerinin ve kuruluğunun kontrolü, depolama uygunluğu denetlenir. Denetim mercii, kamu kuruluşlarından veya özel kuruluşlardan veya bunlarda görevli uzman gerçek veya tüzel kişilerden denetimin gerçekleştirilmesi sırasında faydalanabilir veya hizmet satın alabilir. Tescil ettiren kurum, hakların korunmasında hukuki süreçleri yürütür.
