Köken

Katarakt kelimesi, Türkçeye Fransızca cataracte sözcüğünden geçmiş olup hem “göz merceğinin saydamlığını yitirerek görmeyi engellemesi” anlamında tıbbi bir terim, hem de “şelale” anlamında coğrafi bir terim olarak kullanılır. Fransızcadaki bu sözcük, Eski Yunanca katarrháktēs (καταρράκτης) kelimesinden alıntıdır; bu sözcük hem “şelale” hem de “dikey kapanan kapı veya perde” anlamlarına gelir. Katarrháktēs, “çarpmak, düşmek” anlamındaki arássō / arag- (αράσσω / αραγ-) fiiline, “aşağı doğru” anlamı katan kata- ön ekinin eklenmesiyle türetilmiştir. Katarakt teriminin göz hastalığına uygulanması, göz merceğinin önünde perde gibi inen saydamlık kaybının, düşen su perdesine benzetilmesiyle ortaya çıkmıştır; ayrıca Nil Nehri üzerindeki şelalelere de geleneksel olarak “katarakt” adı verilmiştir.

Kullanım Alanları

• Tıp: Göz merceğinde opaklaşma sonucu oluşan görme kaybı durumunu tanımlamak için.
• Coğrafya: Özellikle Nil Nehri üzerinde, akarsuyun aniden düştüğü doğal şelale basamaklarını belirtmekte.
• Edebiyat ve Metafor: Görmeyi engelleyen perde, bulanıklık ya da zihinsel kapalılık anlamında mecaz olarak.
• Tarihi Tanımlama: Eski seyyah ve coğrafyacıların Nil üzerindeki coğrafi basamakları tariflerinde.