Köken
"Kerte" sözcüğü Türkçeye İtalyanca quarta kelimesinden geçmiştir. Quarta terimi “dörtte bir” veya “çeyrek” anlamına gelir ve Latince quartus (“dördüncü”) kelimesinden türemiştir. Bu sözcüğün kökeni Latince quatuor, quatr- köküne dayanmakta olup, “dört” sayısına işaret etmektedir.
Kerte sözcüğünün Türk dilindeki kullanımı ve anlamıyla ilgili en eski belgelenmiş örneklerden biri, 1525 tarihli Piri Reis’in Kitab-ı Bahriye adlı eseridir. Bu eserde Piri Reis, denizcilik terminolojisi kapsamında pusula dereceleri ve rüzgâr yönlerini anlatırken “kerte” terimini kullanmıştır. Bu durum, kelimenin özellikle denizcilikte, pusula kadranının belirli bölümlerini ifade eden teknik bir terim olarak uzun süreli bir kullanıma sahip olduğunu göstermektedir.
Kullanım Alanları
- Denizcilik ve Denizcilikle İlgili Metinler: Kerte, pusula kadranının otuz iki eşit bölümünden biri olarak denizcilik literatüründe, gemi yönlerinin belirlenmesinde kullanılır. Deniz haritaları, denizcilik kitapları, seyir rehberleri, denizcilik tarihi ve coğrafya metinlerinde sıkça rastlanır.
- Ölçü Birimleriyle İlgili Metinler: Ayak ve onun küsurlarını tanımlayan tarihî ölçü birimleri bağlamında, özellikle eski metinler, tarihî belgeler ve ölçü sistemleri üzerine çalışmalar veya ansiklopedik kaynaklarda yer alır.
- Edebiyat ve Mecaz Anlamda: Kerte sözcüğü, “derece”, “mertebe”, “son nokta” anlamlarında, özellikle edebi metinlerde, roman, hikâye ve şiirde mecaz anlamda kullanılabilir. Bu anlamda, bir durumun veya olgunun ulaştığı son aşamayı, seviyeyi belirtmek için tercih edilir.
- Teknik ve Askerî Terimler: Ateşli silahlar ve mekanik bağlamda, silah kurma sırasında kullanılan parçaların tutucu çentikleri için kullanılır.
- Günlük Konuşma ve Yazılı Dil: Özellikle mecaz anlamda, günlük dilde “bir şeyin ulaştığı sınır veya son nokta” anlamıyla, kişiler arası konuşmalarda veya yazılı metinlerde (gazete, dergi yazıları, denemeler) bulunabilir.
