KÜRE LogoKÜRE Logo
Ai badge logo

Bu madde yapay zeka desteği ile üretilmiştir.

Kevaʿib-i Şiʿr ü İnşa (Kitap)

fav gif
Kaydet
kure star outline
Kitabın Tam Adı
Kevâʿib-i Şiʿr ü İnşâ (İnceleme – Metin – Dizin)
Müellif
Kureyşîzâde Mehmed Fevzî Efendi(Sâbık Edirne Müftüsü)
Hazırlayan
Dilara Aydın
Editör
Fatih Odunkıran
Yayınevi
DBY Yayınları
Yayın Yılı
2025
Dizi
DBY Yayınları Edebiyat Dizisi – 242
ISBN
978-625-5905-17-8
Sayfa Sayısı
380
Dil
TürkçeOsmanlıcaFarsçaArapça
Tür
Münşeât mecmuası / Edebî-inceleme eser
Baskı Özelliği
Orijinal taşbaskı nüshadan transkripsiyonlu metin

Kevâʿib-i Şiʿr ü İnşâ, Sâbık Edirne Müftüsü Kureyşîzâde Mehmed Fevzî Efendi tarafından Osmanlı Devleti’nin son döneminde kaleme alınmış bir münşeât mecmuasıdır. Eser, Dilara Aydın tarafından bir inceleme ve dizin de eklenerek hazırlanmış, Fatih Odunkıran editörlüğünde Dün Bugün Yarın Yayınları (DBY) tarafından 2025 yılında yayımlanmıştır.


Dil ve edebiyat alanında yayımlanan bu çalışma, DBY Yayınları Edebiyat Dizisi’nin 242. kitabı olup 380 sayfadan oluşmaktadır. Türkçe, Osmanlıca, Farsça ve Arapça metinleriyle de dört dilli bir nitelik taşımaktadır.

Yapı

Eser, kapsamlı bir inceleme kurgusuna sahiptir. “Giriş”, üç ana bölüm (Birinci, İkinci, Üçüncü Bölüm) ile “Metin” ve “Dizin” kısımlarından oluşmaktadır.


“Giriş” bölümünde; Türk, Arap ve Fars edebiyatlarında inşâ geleneğinin tarihî gelişimi, “inşâ”, “münşeât”, “münşî”, “mektup”, “kâtip” gibi temel terimler, yazılış tarzlarına göre münşeât türleri ile bu eserlerdeki muhteva, tasnif, yazım tekniği ve üslup özellikleri hakkında ayrıntılı bilgiler verilmiştir.


Birinci bölüm olan “Mehmed Fevzî Efendi’nin Hayatı, Eserleri, İlmî, Edebî ve Siyasî Şahsiyeti” başlığı altında, müellifin yetmiş dört yıllık hayatı, ailesi, mesleki kariyeri, çevresi ve eserleri ele alınmıştır. Bu kısımda hem müellifin kendi beyanlarından hem de arşiv belgelerinden yararlanılmış; onun ilmî, edebî ve siyasî şahsiyeti kapsamlı bir şekilde değerlendirilmiştir.


İkinci bölüm olan “Kevâʿib-i Şiʿr ü İnşâ” başlığı altında; eserin yazılış amacı, telif tarihi, münşeât türleri arasındaki konumu, tertip hususiyetleri ve içerdiği metinlerin muhtevası üzerinde durulmuştur. Ayrıca Mehmed Fevzî Efendi’nin iktibasları, secileri ve kelimeleri vezne tatbik edişi de örneklerle analiz edilmiştir.


Üçüncü bölüm olan “Kevâʿib-i Şiʿr ü İnşâ’nın İnşâ Kuramına Göre İncelenmesi” kısmında; eserdeki mektuplar resmî ve hususî türlere ayrılmış, örneklerle açıklanmış ve mektupların yapısı giriş, metin ve sonuç bölümleriyle incelenmiştir. Bu bölümün sonunda Kevâʿib-i Şiʿr ü İnşâ’nın dîvân tertibini andıran yapısı ile yeni bir inşâ düzeni oluşturma amacı ortaya konmuş; eserin manzum bölümlerinin mektuplarla kurduğu ilişki değerlendirilmiştir.


Metin” başlıklı dördüncü bölümde ise Kevâʿib-i Şiʿr ü İnşâ’nın orijinal taşbaskı nüshası, XIX. yüzyıl Osmanlı Türkçesi özellikleri dikkate alınarak transkripsiyon alfabesine aktarılmıştır. Eserin sonunda yer alan “Dizin” bölümü ise okuyucuya metinde geçen özel isimler, kavramlar ve kelimeleri kolayca bulma imkânı sunmaktadır.

İçerik

Kevâʿib-i Şiʿr ü İnşâ, hem resmî ve hususi mensur-manzum mektup örneklerini hem de edebî manzumeleri içeren özgün bir münşeât mecmuası mecmuasıdır. Müellif, eserin yalnızca bir inşâ örneği değil, aynı zamanda bir dîvân tertibi olarak da değerlendirilmesini arzulamıştır. Bu sebeple eser, klasik münşeât geleneğinin sınırlarını aşarak 78 şarkı, hurûf-ı hecâ tertibine göre düzenlenmiş 78 gazel, ayrıca Hz. Peygamber’e ve Medine’ye yazılmış methiyeler, üç dilde söylenmiş 10 münâcât ve 19 na‘t içermektedir.


Mehmed Fevzî Efendi’nin “Kevâʿib” kelimesini “birbirine eş olan” anlamıyla eserine isim olarak seçtiği belirtilir. Böylece eserdeki gazel ve şarkıların eşliğini hem sembolik hem yapısal düzeyde vurgulamıştır. Müellif, tertip ettiği bu eseri “Kevâʿib-i Şiʿr ü İnşâ-yı ʿAzîziyye” olarak da anmış; eserin Sultan Abdülaziz devrinde kaleme alındığını ve dönemin ilim ve marifet politikalarına katkıda bulunmak amacıyla yazdığını ifade etmiştir.


Eserin telif tarihi de müellifin beyitlerinden hareketle h.1276 / 1859–60 olarak tespit edilmiştir. Taşbaskı nüsha, Hattat Hacı Mustafa Râkım hattıyla hazırlanmış olup büyük olasılıkla Bosnalı Hacı Muharrem Matbaası’nda (İstanbul) basılmıştır.


Fevzî Efendi’nin ifadesine göre, eserini yazma amacı yalnızca edebî bir gayret değil, aynı zamanda eğitimsel bir hedefe yöneliktir:

• Yeni başlayan kâtiplerin inşâ kabiliyetini geliştirmek,

• Usta müelliflerin dikkatine sunarak hataları tashih ettirmek,

• Sultan Abdülaziz devrinde yayılan faydalı eserlere küçük de olsa bir katkı sunmaktır.


Bu yönüyle Kevâʿib-i Şiʿr ü İnşâ, Tanzimat sonrası değişen yazışma usullerine rağmen klasik üslubu koruyan son güçlü örneklerden biri olarak dikkat çeker.

Değerlendirme

Kevâʿib-i Şiʿr ü İnşâ, yalnızca bir inşâ örneği değil, aynı zamanda Osmanlı entelektüel dünyasında dil, sanat ve eğitim ilişkisini yansıtan çok yönlü bir kültür belgesidir. Mehmed Fevzî Efendi’nin klasik üsluptaki ısrarı, Tanzimat dönemi sonrası “yenileşme” atmosferi içinde geleneğin devamlılığını temsil eder. Eserin içerdiği üç dilli metinler, Osmanlı entelektüelinin çok kültürlü zihniyetini göstermesi bakımından da önemlidir.


Bu yönleriyle eser, Osmanlı edebiyatı, yazışma geleneği, klasik üslup ve eğitim tarihi alanlarında çalışan araştırmacılar için bir başvuru kaynağıdır.

Kaynakça

Kureyşîzâde Mehmed Fevzî Efendi. Kevâʿib-i Şiʿr ü İnşâ (İnceleme-Metin-Dizin). Haz. Dilara Aydın. Ed. Fatih Odunkıran. DBY Yayınları, İstanbul, 2025. ISBN: 978-625-5905-17-8. https://www.dby.com.tr/keva-ib-i-si-r-u-insa?srsltid=AfmBOoq9Ir0qHyzAr58JM8KBmWYV85JB_C-51y724_X2oXixI_SGPjUU

Sen de Değerlendir!

0 Değerlendirme

Yazar Bilgileri

Avatar
Ana YazarDuygu Şahinler16 Ekim 2025 07:58
KÜRE'ye Sor