Kilis Yorganı, Türkiye’nin güneyinde yer alan Kilis iline özgü, geleneksel üretim teknikleriyle hazırlanan, özgün desenlere sahip bir el sanatı ürünüdür. Tarihî kökenleri yüzyıllara dayanan bu ürün; teknik işçilik, kültürel motifler ve yerel üretim anlayışının bileşiminden oluşur. 2022 yılında mahreç işaretiyle tescillenerek coğrafi işaret koruması altına alınmıştır.

^{Kilis Yorganı (AA)}

Teknik Özellikleri ve Yapım Süreci

Kilis Yorganı; üst yüzeyi parlak saten kumaş, alt yüzeyi ise çoğunlukla mermerşahi veya patiska gibi pamuklu astarlık kumaştan oluşur. Bu iki katman arasına geleneksel olarak yün veya pamuk, günümüzde ise tercihe göre elyaf dolgu malzemesi yerleştirilir. Yorganın ölçüleri kullanım amacına göre değişkenlik gösterir:

• Tek kişilik: 160 × 220 cm
• Çift kişilik: 180 × 220 cm
• Çocuk yorganı: 90 × 140 cm

Dolgu miktarı, yorganın boyutuna göre ayarlanır. Örneğin çift kişilik yorganlarda dolgu olarak 3 kg yün + 1 kg pamuk; sadece pamukluysa 4 kg, sadece elyaflıysa 3 kg dolgu kullanılır.

Yorganların üretimi, astar ve yüzlük kumaşların dikilmesiyle başlar. Dolgu işlemi, hallaç makinesinde havalandırılarak yumuşatılmış dolgunun kılıfa yerleştirilmesiyle gerçekleşir. Kenarları dikildikten sonra ürün ters çevrilir ve özel bir yorgan sopası yardımıyla iç dolgu eşit biçimde dağıtılır. Ardından ana dikiş ve desenlendirme işlemleri uygulanır. Dikiş işlemleri sırasında farklı boyutlardaki iğneler, yüksük, tebeşir, makas, cetvel ve motif kalıpları gibi ekipmanlar kullanılır.

^{Yorgan Yapımı (Kültür Portalı)}

Motifler ve Süsleme Teknikleri

Kilis Yorganı’nı ayırt edici kılan özelliklerden biri, işlenen motiflerin çeşitliliği ve kültürel anlamıdır. Bu işlemeler geleneksel olarak elle yapılır; günümüzde ise makine dikişi, çin iğnesi, sarma işi gibi tekniklerle uygulanabilir.

Motifler genellikle iki biçimde dağıtılır:

• Göbekte yoğunlaşan desenler: Güneş, üçgen yaprak, hurma dalı, kare, yuvarlak, baklava dilimi, helezonik ve arabesk motifler.
• Tüm yüzeye yayılan desenler: Tavus kuşu, hurma yaprağı, simetrik papatya, kalpli lale, bahar dalı, stilize yaprak, menekşe, kafes, girift, su yolu, rüzgâr gülü, fiyonk ve çeşitli geometrik biçimler.

Motifler yalnızca dekoratif değil; aynı zamanda düşünce ve duygu ifadesi olarak değerlendirilir. Desenler, çevreyle iletişim kurma amacı taşır ve Kilis’in kültürel kimliğine derin bir anlam kazandırır.

^{Kabak Çiçeği Motifi (Kültür Portalı)}

Üretim Mekanizmaları ve Zanaatkârlık

Kilis Yorganı üretimi, geçmişte ev kadınları arasında yaygınken, zamanla erkek zanaatkârların ustalığında şekillenen bir meslek halini almıştır. Yorgan atölyelerinde çoğunlukla erkek çalışanlar yer alır ve zanaatkârlık, hünerli eller aracılığıyla hem geleneksel desenleri yaşatır hem de üretim hacmini genişletir. Üretim süreci bugünlerde kooperatifleşme yoluyla organize biçimde yürütülmektedir.

^{Yorgan Yapımı (Kültür Portalı)}

Ekonomik ve Kültürel Değer

Kilis Yorganı, yerel ekonomiye katkı sağlayan önemli bir ürün olup hem yurt içinde hem de yurt dışında alıcı bulmaktadır. Sağlıklı, kullanışlı ve ekonomik oluşu sebebiyle fabrikasyon ürünlere alternatif olarak tercih edilen el yapımı Kilis Yorganı, bölge halkı için sürdürülebilir bir geçim kaynağıdır.

Tescillenmiş bir coğrafi ürün olarak Kilis Yorganı’nın tüm üretim süreçleri yalnızca Kilis ili sınırlarında gerçekleşebilir. Ürünün üzerindeki logo, mahreç işareti ve amblem bu özgünlüğün sembolüdür. Denetimler, Kilis Belediyesi koordinasyonunda ilgili yerel kurumlar tarafından düzenli olarak yapılır.