Kişilerarası Terapi (İnterpersonal Terapi (IPT)), psikoterapi alanında özellikle depresyon ve diğer ruhsal rahatsızlıkların tedavisinde kullanılan, kişiler arası ilişkilerin iyileştirilmesine odaklanan yapılandırılmış ve süre sınırlı bir terapi yöntemidir. IPT’nin temel amacı, bireylerin mevcut sosyal ilişkilerinde yaşadıkları sorunları çözerek psikolojik semptomların azalmasını sağlamaktır. Bu terapi yaklaşımı, bireyin çocukluk ya da gelişimsel geçmişinden ziyade “buradaki ve şimdiki” ilişkiler ve iletişim biçimleri üzerinde durur.

IPT’nin Temel Özellikleri

• Yapılandırılmıştır: Terapi, belirlenmiş aşamalar ve hedefler doğrultusunda ilerler.
• Süre Sınırlıdır: Aktif terapi dönemi genellikle 12-16 hafta sürer.
• Kişilerarası İlişkilere Odaklanır: İletişim becerilerinin geliştirilmesi ve sosyal destek sistemlerinin güçlendirilmesi önceliklidir.
• Buradaki ve Şimdiki Zamana Yöneliktir: Geçmişten çok, mevcut ilişki sorunlarına müdahale eder.
• Birebir veya Grup Formatında Uygulanabilir.

IPT’nin İşleyişi ve Odaklandığı Alanlar

IPT, ruhsal semptomların günlük yaşamdaki kişiler arası ilişkilerde yaşanan güçlükler sonucu ortaya çıktığı varsayımına dayanır. Terapi, dört ana kişiler arası problem alanı üzerinde yoğunlaşır:

1. İlişki Çatışmaları: Yakın çevrede yaşanan anlaşmazlıklar ve gerginlikler.
2. Yaşam Değişiklikleri: İş kaybı, ebeveynlik, evlilik veya taşınma gibi bireyin kimliğini ve ilişkilerini etkileyen önemli olaylar.
3. Yas ve Kayıp: Sevilen birinin ölümü veya önemli bir kaybın ardından yaşanan duygusal süreçler.
4. İlişkileri Başlatma veya Sürdürmede Zorluklar: Sosyal becerilerde güçlük veya anlamlı bağlar kurma problemleri.

Bu alanlarda karşılaşılan sorunların tanımlanması ve çözüm stratejilerinin geliştirilmesi yoluyla, bireyin duygusal durumunda olumlu değişiklikler hedeflenir.

IPT’nin Yapısı ve Aşamaları

1. Açılış (İlk 1-3 Oturum)

Terapiye ilişkin bilgi toplama ve odaklanılacak kişiler arası sorunların belirlenmesi aşamasıdır. Terapi sürecinde ele alınacak ilişkiler “kişiler arası envanter” adı verilen bir liste halinde çıkarılır ve dört problem alanına göre sınıflandırılır.

2. Orta Aşama (4-14. Oturumlar)

Belirlenen sorun alanları üzerinde aktif çalışmanın yapıldığı aşamadır. Danışan ve terapist, problemler için çözüm yolları geliştirir; iletişim becerileri üzerinde durur ve danışanın yeni stratejileri günlük yaşamda uygulaması sağlanır.

3. Son Aşama (15-16. Oturumlar)

Terapi sonlanırken yaşanan kayıp duyguları ele alınır ve sürecin değerlendirmesi yapılır. Danışanla beraber ilerleme gözden geçirilir, kazanılan becerilerin gelecekte nasıl sürdürülebileceği konuşulur.

IPT’de Kullanılan Teknikler

• Rol Oynama: Danışan, terapistle birlikte farklı iletişim senaryolarını canlandırarak sosyal becerilerini güçlendirir.
• İletişim Analizi: Danışanın sözlü ve sözsüz iletişim kalıpları değerlendirilir; yanlış anlaşılma ve çatışma noktaları belirlenir.
• Karar Analizi: Zor kararların aşamalara ayrılarak avantaj ve dezavantajlarının tartışılması, bilinçli seçim yapılması sağlanır.
• Problem Çözme Stratejileri: Sorunların tanımlanması, çözüm alternatiflerinin geliştirilmesi ve uygulanması aşamalarında danışana rehberlik edilir.

_{Kişilerarası Terapi (iStock)}

Kimler IPT’den Yararlanabilir?

IPT, en sık majör depresyonun akut döneminde kullanılır ancak devam tedavisi şeklinde de uygulanarak nükslerin önlenmesine katkı sağlar. Ayrıca aşağıdaki durumlarda da etkili olduğu bilinmektedir:

• Sürekli depresyon (distimi)
• Anksiyete bozuklukları
• Yeme bozuklukları
• Bipolar bozukluk
• Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB)
• Madde bağımlılığı
• Diğer duygu durum bozuklukları

Aşağıdaki durumları deneyimleyen bireyler IPT’den fayda görebilir:

• Önemli yaşam değişiklikleri (boşanma, iş kaybı, taşınma vb.)
• İlişki çatışmaları ve sosyal zorluklar
• Yas ve kayıp yaşama
• Yeni sosyal rollere uyum sağlama güçlükleri (ebeveynlik, emeklilik vb.)
• Anlamlı ilişki kurmada veya sürdürmede zorluklar

IPT ile Diğer Terapi Yöntemleri Arasındaki Farklar

Özellikle Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT/CBT) ile karşılaştırıldığında, IPT’nin odak noktası açıkça kişiler arası ilişkiler ve mevcut sosyal etkileşimlerdir. BDT ise düşünce kalıplarını ve davranışları değiştirmeye yoğunlaşır. Her iki yöntem de etkili olup, bazen tedavi sürecinde birlikte kullanılabilir.

IPT’nin Sağladığı Faydalar

• İyileşen İlişkiler: İletişim ve sosyal becerilerin gelişmesiyle ilişkiler güçlenir.
• Kısa Süreli ve Yapılandırılmış: 12-16 oturumda anlamlı gelişmeler sağlanabilir.
• Etkililik: Depresyon ve diğer ruhsal bozukluklarda kanıtlanmış etkinlik.
• İş birlikçi Yaklaşım: Danışanın aktif katılımıyla terapi süreci desteklenir ve güçlendirilir.
• Uzun Vadeli Etkiler: Semptomların azalmasının yanı sıra, yaşam kalitesinde genel iyileşme sağlar.

İnterpersonal Terapi, psikolojik rahatsızlıkların tedavisinde etkili ve pratik bir yöntem olarak, bireylerin sosyal çevrelerindeki ilişkilerini iyileştirmeye odaklanır. Özellikle depresyon başta olmak üzere birçok ruhsal durumun tedavisinde kullanılır. Kısa sürede belirgin faydalar sunması, yapılandırılmış yapısı ve güncel ilişki sorunlarına odaklanması IPT’yi birçok kişi için uygun bir terapi seçeneği haline getirir.