Kurtalan, Türkiye’nin Siirt iline bağlı bir ilçedir. Tarihi, coğrafi konumu, ekonomik yapısı ve ulaşım olanaklarıyla dikkat çeken bu ilçe, bölgenin önemli yerleşim merkezlerinden biridir.
Tarihi Gelişimi
Kurtalan, 1500’lü yıllarda Şerefhan Beyliği toprakları içinde yer almaktaydı ve bu dönemde Osmanlı İmparatorluğu’nun sınırları içine dahil edilmiştir. Önceleri “Garzan” adıyla Siirt’in eski kazalarından biri olan Kurtalan, tarih boyunca yerleşim yerinin birkaç kez değişmesiyle bilinir. 1938 yılında çıkarılan bir kanunla adı “Kurtalan” olarak değiştirilmiş ve merkezi Mısrıç Köyü olarak belirlenmiştir. 1944 yılında ise tren yolu hattının Mısrıç Köyü’ne ulaşmasıyla ilçe merkezi buraya taşınmıştır.
İlçenin coğrafi konumu, doğusunda Siirt İli, batısında Beşiri, güneydoğusunda Eruh ve güneybatısında Hasankeyf ilçeleriyle çevrilidir. Doğal sınırları ise doğuda Başur Çayı, batıda Garzan Çayı ve güneyde Botan Çayı tarafından çizilmektedir. Toplam yüzölçümü 669,25 km² olan ilçenin rakımı 670 metredir. Nüfus yoğunluğu kilometrekare başına 145 kişidir. İlçenin sınırları içindeki önemli akarsular arasında, uzunluğu 60 km olan Başur Çayı ve 100 km olan Garzan Çayı bulunmaktadır. Reşan Çayı ile Garzan Çayı, Çattepe Köyü yakınlarında birleşir. Ayrıca, Ekinli Köyü’nde Devlet Su İşleri (DSİ) ve Yayıklı Köyü’nde Köy Hizmetleri İl Müdürlüğü tarafından inşa edilen birer sulama göleti mevcuttur.
Ekonomik Durum
Kurtalan’ın ekonomisi büyük ölçüde tarıma dayanmaktadır; dağlık bölgelerde ise hayvancılık önemli bir geçim kaynağıdır. Tarım ürünleri arasında tahıllar (buğday, arpa ve mercimek) ağırlıkta olup, son yıllarda pamuk üretiminde kısmi bir artış gözlenmektedir. Çiftçi aileleri genellikle kendi ihtiyaçlarını karşılamak ve az miktarda ticari amaçla süt hayvancılığı yapmaktadır. Bunun yanı sıra, küçük çaplı besi hayvancılığı da yaygındır. Tarımsal kredilerin artmasıyla birlikte suni gübre kullanımı da yükselmiştir.
İlçede sanayi alanında dikkat çeken kuruluş, 1984 yılında üretime başlayan çimento fabrikasıdır. Ayrıca, Toprak Mahsulleri Ofisi Ajans Müdürlüğü 1952’den beri faaliyet göstermektedir. Ancak, çimento fabrikası ve Tekel Yaprak Tütün İşletme Müdürlüğü gibi iki büyük kamu yatırımına rağmen iş ve çalışma hayatı yeterli canlılığa ulaşamamıştır. Bölgedeki ekonomik faaliyetler daha çok tarım sektörüyle sınırlı bir gelişme göstermektedir.
Ulaşım
Kurtalan, ulaşım açısından avantajlı bir konuma sahiptir. İlçenin mülki sınırları içinde yolu olmayan veya ulaşılamayan herhangi bir yerleşim birimi bulunmamaktadır. İlçe merkezinde Devlet Demiryolları’na bağlı bir Gar Şefliği yer alır. Ayrıca, Kurtalan Ekspresi olarak bilinen tren hattı, ilçenin ulaşım tarihinde önemli bir yere sahiptir. 20 Haziran 2019 tarihli bilgilere göre, Kurtalan Ekspresi, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan 21 yıl sonra seferlerine başlamış ve Ankara’dan Kurtalan’a uzanan 1212 kilometrelik güzergahında 70’ten fazla durakta yolcu taşımaktadır. Kırıkkale, Kayseri, Sivas, Malatya, Elazığ, Diyarbakır ve Batman gibi şehirlerden geçen bu hat, 23 saatlik bir yolculukla tamamlanmakta ve yolcularına görsel bir şölen sunmaktadır. Merhum sanatçı Barış Manço’nun 1972 yılında kurduğu müzik grubuna da adını veren bu tren hattı, Türkiye’nin en eski demiryolu hatlarından biridir.
Nüfus
20019 (muhtemelen 2019 kastedilmektedir) nüfus sayımına göre, Kurtalan’ın toplam nüfusu 60.180 kişidir. Bu nüfusun 30.628’i erkek, 29.552’si ise kadındır.
Kurtalan, tarihi geçmişi, tarıma dayalı ekonomisi ve stratejik ulaşım bağlantılarıyla Siirt’in öne çıkan ilçelerinden biri olarak varlığını sürdürmektedir.
