Kuzey Makedonya Türklerinin Türkçe Eğitim Bayramı, ülkedeki Türk toplumunun dil, kültür ve kimlik haklarının somut bir göstergesi olan resmî ve millî bir bayramdır. Her yıl 21 Aralık tarihinde kutlanan bu özel gün, aynı zamanda Türkçe Dil Bayramı adıyla da geçmektedir. Bu bayramın temelini, Kuzey Makedonya Türklerinin anadillerinde eğitim görme hakkını kazandığı tarihî olay oluşturmaktadır.

Tarihsel Gelişim ve Kazanım

Kuzey Makedonya Türklerinin ana dilde eğitim hakkına ulaşması, İkinci Dünya Savaşı sonrasında Balkan coğrafyasında yaşanan siyasi değişimler bağlamında ele alınmaktadır. 1943 yılında Demokratik Federal Yugoslavya'nın kurulmasıyla başlayan süreç ve devamında 16 Nisan 1945'te Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyeti içerisinde Makedonya Halk Cumhuriyeti'nin teşekkülü, bölgedeki etnik gruplar için yeni bir dönemin başlangıcını işaret etmiştir.^【1】  Bu dönemde, cumhuriyetin anayasal düzenlemeleriyle, ülkede yaşayan tüm halklara kendi ana dillerinde eğitim-öğretim görme hakkı tanınmıştır.

21. yüzyılın başlarında, ülkedeki azınlık haklarının korunması ve geliştirilmesi açısından dönüm noktası kabul edilen 2001 Ohrid Çerçeve Anlaşması imzalanmıştır. Bu anlaşma kapsamında, Türk toplumunun eğitim hakları hukuki güvence altına alınmaya çalışılmış, ancak uygulanan reformlar özellikle Doğu Makedonya bölgesinde uygulama sorunları ile karşılaşmıştır.^【2】  Daha sonra, 2008 yılında zorunlu lise (ortaöğretim) eğitimine geçilmesi ve Avrupa Birliği’ne uyum süreci çerçevesinde yapılan reformlar, Türkçe eğitimde yeni bir gelişme sağlamıştır. Bu dönemin getirdiği olumlu gelişmelere rağmen, ekonomik yetersizlikler, siyasi irade eksikliği, öğretmen eksiklikleri ve modern ders materyallerine olan ihtiyaç gibi temel engeller, Türkçe eğitimin önündeki başlıca zorluklar olarak kalmıştır.^【3】  Türkiye Cumhuriyeti’nden gelen destekler ve eğitim işbirlikleri bu zorlukların aşılmasına katkılar sağlamıştır. Bu destekler sayesinde ve dijital eğitim materyalleri, modern öğretim yöntemleri ve yeni müfredatların geliştirilmesiyle Türkçe eğitimin kalitesinde bir artış sağlanmıştır.

Bu yasal çerçeve içerisinde, Makedonya Türkleri okullarda Türkiye Türkçesini ve Latin alfabesini kullanmaya başlamıştır. 21 Aralık 1944 tarihi, başkent Üsküp'te Latin alfabesiyle ilk Türkçe eğitimin fiilen başladığı ve bu hakkın kazanıldığı sembolik gün olarak kabul edilmektedir.^【4】  Eğitim alanındaki bu gelişmeyi takiben, Türkçe okullar, Türkçe radyo ve televizyon yayınları, Türk tiyatrosu, çocuklar ve yetişkinler için yayımlanan Türkçe gazete ve dergiler gibi çeşitli kurum ve yayın organları da ortaya çıkmıştır. Kuzey Makedonya Türkleri’nin Türkçe Eğitim Bayramı, başlangıçta yerel düzeyde bir anma ve kutlama ile yaşatılmış; 1993 yılından itibaren ise Türkçe Dil Bayramı günü adı altında kutlanmaya başlanmıştır.

^{Makedonya Türklerinin Dil Bayramı (TRT Haber)}

Resmî Statü ve Siyasi Boyut

Bu günün resmî bayram statüsüne kavuşması, Kuzey Makedonya Meclisi'ndeki siyasi girişimler sonucunda gerçekleşmiştir. Türkleri temsil eden Türk Demokratik Partisi Genel Başkanı ve Milletvekili Dr. Kenan Hasip ile Milletvekili Hadi Nezir tarafından 21 Aralık'ın resmî ve millî bayram olarak kabul edilmesi teklifi sunulmuştur. Şubat 2007'de 'Bayramlar Yasası'nda yapılan değişiklikle, 21 Aralık Kuzey Makedonya Türklerinin millî bayramı olarak resmen kabul edilmiş ve resmî tatil ilan edilmiştir.^【5】 

Ancak, Kuzey Makedonya'daki Türk toplumunun siyasi temsilcileri, Türkçe eğitim hakkının kazanılmasına rağmen karşılaşılan zorluklara dikkat çekmektedir. Kuzey Makedonyalı milletvekili Salih Murat, Türk nüfusun yıllardır dil ve kimlik siyaseti üzerinden asimile edilmeye çalışıldığını ve Türklerin, hükümetin sunduğu hizmet ve imkanların dışında tutulduğunu ifade etmiştir. Murat, hükûmetlerin "yeterince entegre olmadığımız gerekçesiyle bizi, hukuk dışı yollarla Anayasa'ya aykırı bir biçimde sistemin dışında tuttuğu" iddiasını dile getirmiştir.^【6】 

Türkçe Eğitim ve Türkoloji Kurumlarının Yapısı

Türkçe eğitim hakkının kazanılması, Makedonya Türklerinin kültürel ve akademik hayatının gelişmesine zemin hazırlamıştır. Günümüzde Türkçe öğretimi, resmî verilere göre 134 ilköğretim okulunda ve 11 devlet lisesinde gerçekleştirilmektedir. Yükseköğretim ve Türkoloji araştırmaları ise ülkedeki dört devlet fakültesinde ve diğer kurumlarda yoğunlaşmıştır.

Günümüzde Türkçe öğretimi, resmî olarak 134 ilköğretim okulunda ve 11 devlet lisesinde sürdürülmekte olup, Skopye Aziz Kiril ve Metodiy Üniversitesi Blaje Koneski Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Ştip Goce Delçev Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü ve Tetovo Devlet Üniversitesi Şarkiyat Bölümü gibi üç temel devlet üniversitesi başta olmak üzere, Aziz Kiril ve Metodiy Üniversitesi Aziz Kliment Ohridski Pedagoji Fakültesi ve özel Uluslararası Balkan Üniversitesi gibi kurumlarda da Türkoloji çalışmaları mevcuttur; bu akademik yapıyı destekleyen Marko Çepenkov Folklor Enstitüsü ve Millî Tarih Enstitüsü gibi kurumlar da Türk folkloru ve tarihi üzerine araştırmalar yürütmektedir.^【7】   

Makedonya’da Türk edebiyatını şu yazarlar temsil etmektedir: Hüseyin Süleyman, Abdülfettah Rauf, Enver Tuzcu, Şükrü Ramo, Mustafa Karahasan, Hümaşah Vardar, Lütfi Seyfullah, Necati Zekeriya, Şerafettin Nebi, Mahmut Kıratlı, Fahri Kaya, İlhami Emin, Recep Murat Bugariç, Esad Bayram, Cavit Saraç, Avni Engüllü, Fahri Ali, Sebahattin Sezair, Halise Hasan Özgün, Avni Abdullah, Mustafa Yaşar, Alaettin Tahir, Yusuf Edip, Melahat Engüllü, Suat Engüllü, İrfan Bellur, Enver İlyaz, Enver Ahmet, Halise Hasan Özgün, Nusret Dişo Ülkü, Sabit Yusuf, Biba İsmail, Semra Samet, Tülay İbrahim, Oktay Ahmed, Meral Kayın, Rıfat Emin, Leyla Hüseyin, Bennu Musli, Arzu Abdullah, Mehmed Arif, Gülden Ruşit, Bekir Abdi, Derya Ruşan, Zeynep Hüseyin, Rabie Ruşid, Sezen Seyfullah, Zeynep Arifi, Sema Ali Erol.^【8】 

^{Makedonya Türklerinin 21 Aralık Türkçe Eğitim Bayramı Kutlu Olsun | Balkan Ninnisi 23. Bölüm (TRT 1)}

Kutlama Etkinlikleri

Kuzey Makedonya Türklerinin Türkçe Eğitim Bayramı, Kuzey Makedonya'nın farklı bölgelerinde coşkuyla ve ülke genelinde çeşitli etkinliklerle kutlanmaktadır. Kutlamaların merkezî törenleri genellikle başkent Üsküp'te düzenlenmekte ve bu etkinliklere ülkenin cumhurbaşkanı, başbakanı gibi en üst düzey hükümet yetkilileri de katılım göstermektedir.

Kutlama programları konserler, seminerler, paneller ve çeşitli kültürel faaliyetleri içermektedir. Bölgenin kültürel mirasını yansıtan Balkan halayları çekilmekte ve şölenler tertip edilmektedir. Etkinliklere Türkiye'den de resmi heyetler, örneğin Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanı düzeyinde, konuk olarak katılmaktadır. Ayrıca, popüler sanatçıların konserleri de bu kutlama programlarının bir parçası olmaktadır.

Kuzey Makedonya'da faaliyet gösteren yaklaşık 60'a yakın Türk sivil toplum kuruluşunun çatı örgütü olan Makedonya Türk Sivil Toplum Teşkilatları Birliği (MATÜSİTEB), bu kutlamaların düzenlenmesinde aktif rol almakta ve sıklıkla TİKA'nın (Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı) desteğini almaktadır. Bu millî bayram, aynı zamanda Türkiye'de Balkan göçmeni Türklerin yoğun olarak yaşadığı Edirne gibi şehirlerde de anma ve kutlama programlarına konu olmaktadır.^【9】