Malatya ıspanaklı ekşili köftesi, Türkiye’nin Malatya iline özgü, mahreç işaretiyle tescillenmiş bir yemektir. Yarma (dövülmüş kırık buğday), ıspanak, kuru soğan, mercimek, biber ve domates salçası, sıvı yağ ve coğrafi işaretli Malatya Erik Ekşisi kullanılarak hazırlanır ve sıcak servis edilir. Yaklaşık 1,5 cm çapında yuvarlak köfteler, mercimekli ve salçalı sos içinde ıspanakla birlikte pişirilir. 

Bileşenler

Malatya ıspanaklı ekşili köftesi; yarma (dövülmüş kırık buğday), ıspanak, kuru soğan, mercimek, biber salçası, domates salçası, sıvı yağ ve 1148 sayılı coğrafi işaretle tescilli Malatya Erik Ekşisi kullanılarak hazırlanan bir yemek türüdür. Ürün sıcak olarak servis edilir. Malatya ilinin mutfak kültüründe geçmişi eskiye dayanan bir yere sahip olması sebebiyle coğrafi sınır ile ün bağı bulunmaktadır.

Üretim Metodu

Malatya ıspanaklı ekşili köftesinin üretimi, belirli bir reçeteye dayanır. Altı kişilik bir porsiyon için kullanılan bileşenler ve miktarları şu şekildedir:

• 500 gram yarma (dövülmüş kırık buğday)
• 300 gram ıspanak
• 2,5 litre su
• 200 gram kuru soğan
• 180 mililitre sıvı yağ
• 100 gram siyah veya yeşil mercimek
• 40 gram biber salçası
• 40 gram domates salçası
• 50 gram Malatya Erik Ekşisi
• 25 gram tuz

Yarma, 500 mililitre sıcak su ve 12,5 gram tuz ile karıştırılır ve 10 dakika dinlenmeye bırakılır. Suyunu çeken ve yumuşayan yarma, yoğrularak yapışkan kıvamda bir hamur elde edilir. Elde edilen hamur, yaklaşık 1,5 cm büyüklüğünde parçalara ayrılır ve avuç içinde yuvarlanarak top şeklinde köfteler hazırlanır. Hamurun avuç içine yapışmaması ve şekil alabilmesi için ellerin suyla ıslatılması önerilir.

Ayrı bir tencerede ince doğranmış kuru soğanlar, sıvı yağ ile pembeleşinceye kadar kavrulur. Kavrulmuş soğanlara biber ve domates salçası eklenir ve salçalar eriyene dek karıştırma işlemi sürdürülür. Ardından 2 litre su, 12,5 gram tuz ve mercimek ilave edilerek karışım 20 dakika kaynatılır. Hazırlanan köfteler kaynayan karışıma eklenir ve 5 dakika haşlanır. İnce doğranmış ıspanak tencereye ilave edilir ve karışım kısık ateşte 30 dakika pişirilir. Son aşamada, ekşi tat vermesi amacıyla Malatya Erik Ekşisi yemeğe eklenir ve ocaktan indirilir. Malatya ıspanaklı ekşili köftesi, sıcak olarak servise sunulur.

Coğrafi Sınır ve Üretim Şartları

Malatya ıspanaklı ekşili köftesi, Malatya ilinin mutfak kültüründe köklü bir geçmişe sahiptir. Bu nedenle coğrafi sınır ile ürünün ünü arasında bir bağ bulunmaktadır. Ürünün tüm üretim aşamalarının, Malatya ili sınırları içinde gerçekleşmesi gerekliliği coğrafi işaret tescil belgesinde açıkça belirtilmiştir.

Denetim Süreci

Malatya ıspanaklı ekşili köftesinin üretim ve tescil kriterlerine uygunluğunu denetleme yetkisi Yeşilyurt Belediyesine verilmiştir. Denetim faaliyetleri, Yeşilyurt Belediyesi koordinasyonunda; Malatya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Malatya İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ile Yeşilyurt Belediyesinden seçilen üç uzman kişinin katılımıyla oluşturulan bir denetim mercii tarafından yürütülmektedir.

Denetimler yılda en az bir kez düzenli olarak gerçekleştirilmekte, ayrıca şikâyet üzerine ya da gerekli görülen durumlarda her zaman yapılabilmektedir. Denetim mercii, üretimde kullanılan bileşenlerin uygunluğunu, üretim metoduna bağlılığı ve Malatya ıspanaklı ekşili köftesi ibaresi ile mahreç işareti ambleminin kullanımını kontrol eder. Gerekli görüldüğünde kamu kurumlarından, özel kuruluşlardan veya bu kuruluşlarda görevli uzman gerçek veya tüzel kişilerden denetim esnasında yararlanılabilmekte veya hizmet satın alınabilmektedir. Ürünün tescil ettireni, coğrafi işaret haklarının korunması için hukuki süreçleri yürütmekle sorumludur.