Köken

Merkep kelimesi, Türkçeye Arapça markab (مركب) sözcüğünden geçmiştir ve aslen “binek, üzerine binilen şey” anlamındadır. Bu sözcük, Arapça rakaba (رَكَبَ) fiilinden türetilmiş olup, mafˁal vezninde bir isimdir; yani “binme yeri” ya da “binilen şey” demektir. Tarihi kökeni daha da eskiye uzanır: Akatça markabtu “binek” sözcüğü ve rakābu “binmek” fiiliyle ortak bir kökten gelir. Türkçede zamanla dar anlam kazanarak özellikle “eşek” türü binek hayvanı için kullanılmaya başlanmıştır.

Kullanım Alanları

• Halk Ağzı: “Merkep gibi çalışmak” gibi deyimlerle mecaz anlamda yorgunluk veya angarya vurgusu için.
• Kırsal Yaşam: Binek ve yük hayvanı olarak doğrudan kullanım.
• Deyim ve Atasözleri: “Merkep sırtında kitap taşımakla âlim olunmaz” gibi eğitimsizliğe ya da taşımanın bilgiye dönüşmemesine dair sözlerde.
• Mecazi Anlatım: Ağır hareket eden veya kaba davranışlar sergileyen kişiler için küçümseyici sıfat olarak.