Milas El Halısı, Anadolu’nun köklü dokuma geleneğini yaşatan, mahreç işaretiyle tescillenmiş özgün bir el sanatı ürünüdür. Milas Ticaret ve Sanayi Odası tarafından 1997 yılında coğrafi işaret olarak tescil ettirilen bu halı, teknik özellikleri ve kültürel arka planıyla dikkat çeker. Yüzyılların birikimini taşıyan Milas Halısı, doğayla iç içe yaşamın izlerini renklerine ve motiflerine yansıtır. Geleneksel üretim teknikleriyle dokunan bu halılar, bölgenin tarihsel kimliğini ve estetik anlayışını günümüze taşımaktadır. Her düğümünde geçmişin izini taşıyan bu halılar, sessiz bir anlatıcı gibi kültürel mirası dokuyarak yaşatır.

^{Milas El Halısı (AA)}

Tarihsel Arka Plan

Dokumacılık tarihi, insanlık tarihi kadar eskidir. Başlangıçta örtünme ve korunma amacıyla yapılan dokumalar zamanla estetik ve kültürel bir boyut kazanmıştır. Coğrafya ile dokumacılık arasında doğrudan bir ilişki vardır. Hayvancılığın yapıldığı bölgelerde yün ve kıl, pamuk yetiştirilen alanlarda pamuklu bez, ipekçilik yapılan yerlerde ise ipek dokumalar gelişmiştir.

Türk dokuma geleneğinin en eski örneklerinden biri olan Pazırık Halısı, 1949 yılında Profesör Rudendo tarafından Altay Dağları’ndaki Pazırık kurganında yapılan kazılarda gün yüzüne çıkarılmıştır. 200 × 189 cm boyutlarında, 2 mm kalınlığında ve 10 cm²’de 36.000 düğüm içeren bu halı, “Türk düğümü” tekniğinin en erken örneği olarak dünya literatürüne geçmiştir.

Milas Halısı’nın Anadolu’daki varlığı 16. ve 17. yüzyıllara kadar uzanır. Başlangıçta Yörük yaşam tarzına uygun olarak seccade boyutlarında üretilen halılar, taşınabilirlik ve pratiklik esas alınarak küçük ebatlı dokunmuştur. Zamanla tüccar talepleri doğrultusunda boyutlar çeşitlenmiş; 19. yüzyılda İngilizlerin şark halı ticaretini başlatmasıyla Milas halılarında Avrupa Barok etkileri görülmeye başlamıştır. Bu dönemde bitkisel bezemeler artmış, halıların merkezine “göbek” yerleştirilmiştir.

Teknik Özellikler

Milas El Halısı, geleneksel “çift düğüm” (Türk düğümü) tekniğiyle, yün iplik kullanılarak dokunur. Üretim, “ıstar” adı verilen tezgâhlarda gerçekleştirilir. Tescil belgesine göre halının teknik özellikleri şunlardır:

• Kalite: 26x40
• İlme Sayısı: 1.040 ilme/dm²
• Hav Yüksekliği: 7–8 mm
• İplik Özellikleri:
• İlme ipliği: 2,5/2 Nm yün
• Çözgü ipliği: 4/3 Nm yün
• Atkı ipliği (kalın ve ince): 4/2 Nm yün
• Malzeme Sarfiyatı (g/m²):
• İlme: 3950
• Çözgü: 800
• Kalın atkı: 350
• İnce atkı: 400
• Toplam: 5500

^{Milas El Halısı (AA)}

Renk ve Motif Zenginliği

Milas Halısı, kök boyalarla renklendirilmiş yün ipliklerle dokunur. Doğadan elde edilen renkler arasında kırmızı ve sarının tonları hâkimdir. Bilinen 26 farklı renk, badem dalı, palamut yaprağı, enginar, nane, ceviz gibi bitkilerden elde edilir. Bu doğal boyama geleneği, halıya estetik ve kültürel bir derinlik kazandırır.

Motifler, dokuma yapan kadınların duygu ve düşüncelerini yansıtan sözsüz bir iletişim aracıdır. Milas Halısı’nda sıkça rastlanan motifler arasında eşme, cıngıllı Cafer, tütün yaprağı, badılcan yaprağı, aynalı papuç, eğmeli göllü, su yolu, Lâdik lalesi, tavukayağı, yılan muska ve hayat ağacı yer alır. Halının yapısal bölümleri ise “küçük su, çentik, inek sidiği, mihrap, göbek ve eğme” olarak adlandırılır.

Üretim ve Yaygınlık

Milas ve çevresindeki köylerde dokumacılık geleneği günümüzde sınırlı sayıda üretici tarafından sürdürülmektedir. Bodrum Karaova, Karacahisar, Ören, Türkevleri, Çökertme, Bozalan, Kayaönü, Gürceğiz, Bayır, Mumcular ve Çitlik gibi yerleşimlerde bu gelenek yaşatılmaya çalışılmaktadır.

Milas Halısı, motif ve renk çeşitliliğine göre farklı adlarla anılır: Milas, Karaova Ada Milas Piçi, Yılanlı Milas, Bozalan Ladik, Karacahisar Göbeklisi, Şişeli, Kabuksuz, Caferli Halı gibi türler bu zenginliğin örnekleridir.

Denetim ve Koruma

Milas El Halısı’nın coğrafi işaret kapsamında korunması, üretim ve pazarlama aşamalarında kalite kontrol komisyonları tarafından denetlenir. Teknik özelliklere aykırı üretimlerde “Milas El Halısı” adıyla satış yapılmasına izin verilmez. Bu uygulama, ürünün kültürel kimliğini ve geleneksel değerini koruma amacı taşır.