Mor İspinoz (Haemorhous purpureus), Fringillidae (ispinozgiller) familyasına ait, Kuzey Amerika’ya özgü orta büyüklükte bir ötücü kuş türüdür. Erkek bireyler, özellikle üreme döneminde belirgin mor-kızıl tüyleri ve melodik ötüşleriyle dikkat çekerken; dişiler daha soluk, kahverengimsi ve çizgili görünüme sahiptir. İğne yapraklı ve karışık ormanlarda üreyen bu tür, kış aylarında kırsal ve kentsel alanlara kadar yayılım gösterebilir. Omnivor beslenen mor ispinoz, mevsimsel göç davranışları ve ekosistem içindeki tohum yayılımı gibi işlevleriyle ekolojik açıdan da önem taşır.

^{Mor İspinoz (Pixabay)}

Morfolojik Özellikler

Haemorhous purpureus, cinsel dimorfizm gösteren bir türdür ve bu durum morfolojik özelliklerinde belirgin şekilde görülür. Erkek bireyler, baş, göğüs ve sırt bölgesinde yoğunlaşan ahududu tonlarında mor-kızıl tüy örtüsüne sahiptir; karın kısmı ise açık beyazdır. Dişi bireyler ve genç kuşlar, koyu kahverengi sırtlı ve çizgili desenli olup, daha soluk ve serçeye benzer bir görünümdedir.

Tür, yaklaşık 15 cm uzunluğa, 22–26 cm kanat açıklığına ve ortalama 20–25 gram ağırlığa sahiptir. Gaga kısa, konik ve güçlü yapıdadır; özellikle tohum kırmaya uyum sağlamıştır. Kuyruk yapısı nispeten kısa ve hafif çatallıdır; kanatlar orta uzunluktadır. Bu özellikleri sayesinde H. purpureus, benzer türlerle karşılaştırıldığında kolaylıkla ayırt edilebilir.

Ses

Haemorhous purpureus, melodik ve akıcı ötüşüyle tanınır. Ötüş, genellikle karmaşık yapılıdır ve birkaç saniye süren diziler halinde tekrarlanır. Özellikle erkek bireyler üreme döneminde şarkı söyleyerek bölge ilanında bulunur ve dişileri cezbetmeye çalışır. Bu akustik yapı, tür tanımlamasında önemli bir ayırt edici özelliktir.

Dağılım ve Yaşam Alanı

Haemorhous purpureus, Kuzey Amerika kıtasına özgüdür. Yaz aylarında Kanada’nın güneyinden Alaska’ya kadar uzanan boreal ormanlarda üreme gösterir. Kış aylarında ise güneydoğu Kanada, ABD’nin doğu ve batı kıyıları, hatta kuzey Meksika’ya kadar göç eder. Göç davranışı kısmi ve mevsimseldir; bazı popülasyonlar yıl boyunca belirli bölgelerde kalıcı olabilir.

Bu tür, özellikle iğne yapraklı ve karışık yaprak döken ormanları tercih eder. Üreme döneminde yoğun çam ormanlarında ya da bataklık kenarındaki ormanlık alanlarda bulunur. Kışın ise daha çeşitli ortamlarda gözlemlenebilir; kırsal alanlar, parklardaki ağaçlık bölgeler ve bahçeler gibi yarı-şehirleşmiş alanlara uyum gösterebilir.

 ^{Mor İspinoz Yuva Yapısı (Yapay Zeka İle Oluşturulmuştur.)}

Göç Hareketleri

Mor ispinozlar, sonbaharda güneye göç ederken, ilkbaharda kuzeye geri dönerler. Bu göç, bireylerin yaşına ve yaşadıkları çevresel koşullara bağlı olarak farklılık gösterebilir. Yüksek irtifalı bölgelerdeki bireyler daha belirgin göç davranışı sergilerken, düşük irtifalarda yaşayan popülasyonlar daha yerleşik olabilir. Göç sırasında bireyler sıklıkla karışık ötücü kuş sürülerine katılır.

Beslenme

Mor ispinoz, omnivor bir beslenme yapısına sahiptir. Temel besin kaynakları arasında bitki tohumları, meyveler, çiçek tomurcukları ve böcekler bulunur. Kış aylarında beslenme daha çok tohum temellidir; yazın ise protein ihtiyacını karşılamak için böcek tüketimi artar. Özellikle ayçiçeği, çam tohumu, böğürtlen gibi kaynakları tercih eder. Gıda arama davranışları genellikle bireysel ya da çiftler halinde gerçekleştirilir.

Üreme

Mor ispinozlar, tek eşli bir üreme sistemi sergiler ve her üreme döneminde kalıcı çiftler oluşturur. Üreme mevsimi, coğrafi bölgeye bağlı olarak genellikle nisan ile temmuz ayları arasında gerçekleşir. Dişi birey, yuvasını genellikle iğne yapraklı ağaçların üst dallarında kurar; yuva dıştan ot, dal ve kabuk parçalarıyla, içten ise tüy ve yumuşak bitki materyaliyle kaplanır.

Bir kuluçka döneminde genellikle 3 ila 5 yumurta bırakılır. Yumurtalar açık mavi zemin üzerine koyu lekelerle bezelidir. Kuluçka süresi 12–14 gün olup, bu dönemde yalnızca dişi birey kuluçkaya yatar. Erkek birey ise dişiyi besleyerek destek olur. Yavrular, yumurtadan çıktıktan yaklaşık 14–16 gün sonra yuvadan ayrılır; bu sürede her iki ebeveyn de yavruların beslenmesinde aktiftir.

Koruma Durumu

IUCN Kırmızı Liste’ye göre Haemorhous purpureus, yaygın dağılımı ve geniş popülasyon büyüklüğü nedeniyle “Asgari Endişe (Least Concern)” kategorisinde değerlendirilmiştir. Her ne kadar bazı bölgelerde azalma eğilimi gözlemlense de, bu düşüşün hızının tehdit kriterlerini karşılamadığı bildirilmiştir.