Kökeni

Mutrib kelimesi, Türkçeye Arapça muṭrib (مُطْرِب) biçiminden geçmiş olup, başta “coşturan, duygulandıran” anlamında olmak üzere zamanla özellikle “şarkıcı, müzisyen, musiki icracısı” anlamında kullanılmıştır. Bu sözcük, “coşmak, duygusal olarak etkilenmek” anlamındaki Arapça ṭaraba (طَرَبَ) fiilinden türetilmiştir. Fiil, duygusal taşkınlık, ruhsal titreşim, neşe ya da hüzünle sarhoş olma hâli gibi anlam alanlarına sahiptir.

Muṭrib, bu fiilin mufʿil vezninde (IV. bâb) türetilmiş bir etken fiil sıfatıdır; yani "coşma hissini uyandıran, duygulandıran kişi" demektir. Anlamı zamanla daralarak "müzik aracılığıyla duygulandıran kişi" tanımına dönüşmüştür. İslam dünyasında özellikle klasik dönemlerde müzisyenleri tanımlamak için kullanılan yaygın bir terimdir.

Kullanım Alanları

• Klasik Edebiyat ve Musiki Yazınında: Şarkı veya enstrüman icrası yoluyla dinleyiciyi etkileyen sanatçıyı tanımlamak için kullanılır.
• Tasavvufi ve Mevlevi Edebiyatta: Musiki yoluyla vecd haline ulaşmayı sağlayan kişileri betimlemek için.
• Arapça-Türkçe Sözlüklerde: Duygusal etkileyicilik ve müzikle ilişkilendirilmiş bir sıfat ve meslek adı olarak yer alır.
• Tarihi Biyografiler ve Saray Kayıtlarında: Osmanlı'da Enderun veya saray çevresinde görev yapan müzisyenlerin nitelendirilmesinde.
• Edebi Metinlerde ve Mecazi Kullanımda: Kaleminden duygusal derinlik doğan şair veya sanatkarları tanımlamak için genişletilmiş anlamda.