Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi’nin (NASA) Mars’ta yaşam belirtisi bulgusu (2025), Perseverance keşif aracının Jezero Krateri’nde Cheyava Falls kayasından aldığı “Sapphire Canyon” örneğiyle ilişkilidir. Bu örnekte gözlenen mineralojik ve yapısal özellikler potansiyel biyoişaret olarak değerlendirilmektedir. Bulgular 2025 yılında Nature dergisinde yayımlanmış ve NASA tarafından 10 Eylül 2025'te kamuoyuna duyurulmuştur.
Keşfin Özeti
Perseverance gezgini 2021 yılında Jezero Krateri’ne inmiştir. 2024 yılı Temmuz ayında Bright Angel formasyonunda yer alan Cheyava Falls kayasından alınan Sapphire Kanyonu örneği, en dikkat çekici bulgulardan biri olmuştur. Bu örnek, 2025’te bilimsel makale olarak yayımlanmış ve potansiyel biyoişaret tanımıyla değerlendirilmiştir.
Perseverance Mars Keşif Aracının Bulgularını Paylaştı (NASA)
Araştırma Alanı: Jezero Krateri ve Neretva Vallis
Jezero Krateri, geçmişte göl ve delta sistemine sahip suyla dolu bir alan olmuştur. Kraterin kenarında bulunan Neretva Vallis, yaklaşık 400 metre genişliğinde bir nehir vadisidir. Bright Angel formasyonu, bu vadinin kenarındaki kayalık çıkıntılardan oluşmaktadır ve Cheyava Falls kayası bu formasyonun bir parçasıdır.
Cheyava Falls, ince taneli ve pas kırmızısı görünüme sahip bir çamurtaşıdır. Yaklaşık 1 metreye 0,6 metre boyutlarındadır. Sapphire Canyon örneği bu kayadan alınmıştır. Yapılan analizlerde kaya içerisinde organik karbon, fosfor, kükürt ve oksitlenmiş demir bulunmuştur.
Mars'ta Neretva Vallis Olarak adlandırılan Vadide Suyun Zamanla Kayboluşunu Gösteren Animasyon (JPLraw)
Yapısal Özellikler: Haşhaş Tohumları ve Leopar Benekleri
Cheyava Falls yüzeyinde koyu renkli küçük noktalar “haşhaş tohumları” olarak adlandırılmıştır. Daha geniş halka biçimli desenler ise “leopar benekleri” olarak tanımlanmıştır. Bu yapılar, mineral reaksiyon cepheleri şeklinde değerlendirilmiştir.
Cheyava Falls, incelenen kaya; Sapphire Canyon, alınan örneğin adıdır. Bright Angel ise Neretva Vallis kenarındaki kayalık çıkıntılardır.
Kaya örneğinde vivianit (hidratlı demir fosfat) ve grejgit (demir sülfür) mineralleri belirlenmiştir. Bu minerallerin organik madde ile tortular arasındaki elektron transfer reaksiyonları sonucu ortaya çıkmış olabileceği ifade edilmiştir. Dünya’da benzer mineraller mikrobiyal süreçlerin etkisi altında tortul ortamlarda sıklıkla gözlenmektedir.
Ölçüm Araçları ve Yöntem
Perseverance üzerindeki PIXL ve SHERLOC enstrümanları kullanılarak mineralojik ve kimyasal analizler yapılmıştır. Yüksek çözünürlüklü görüntülerde mineral cepheleri tespit edilmiştir. Görev kapsamında bugüne kadar 27 çekirdek örnek mühürlü tüpler içinde toplanmıştır.
Kayadaki reaksiyonların göl tabanında birikimden kısa süre sonra gerçekleştiği değerlendirilmiştir. Jezero Krateri’nin sulu ortamlarının 3,2–3,8 milyar yıl öncesine tarihlendiği belirtilmiştir. Bulgular, genç tortul kayaçlarda da biyoişaretlerin korunmuş olabileceğini göstermektedir.
Potansiyel Biyoişaretin Tanımı
Potansiyel biyoişaret, biyolojik kökenli olabilecek ancak kesin yaşam kanıtı için ek verilere ihtiyaç duyan yapı veya madde olarak tanımlanmaktadır. Bilimsel topluluk bu tür bulguları CoLD ölçeği ve kanıt standartları gibi sistemlerle değerlendirmektedir.
Mars'ın Jezero Krateri’nde “Cheyava Şelalesi” Lakaplı Kırmızımsı Kayada Leopar Benekleri (NASA)
Organik karbon, kükürt, fosfor ve oksitlenmiş demirin aynı kayada bulunması mikrobiyal metabolizma için uygun enerji kaynakları yaratmış olabilir. Dünya’daki tatlı su gölleri, bataklıklar ve tortul ortamlarda vivianit ve grejgit sıklıkla mikrobiyal süreçlerle ilişkilendirilmiştir.
Vivianit ve grejgit biyolojik olmayan süreçlerle de oluşabilmektedir. Yüksek sıcaklık ve asidik koşullar abiyotik senaryolardan bazılarıdır. Ancak Bright Angel kayalarında bu koşulların izine rastlanmamıştır. Bu nedenle kesin biyolojik açıklama yapılamamaktadır.
NASA'nın Açıklamaları
NASA yetkilileri, bulguların yaşamın doğrudan kanıtı olmadığını, sadece potansiyel biyoişaret niteliği taşıdığını belirtmiştir. Olağanüstü iddialar için olağanüstü kanıt gerektiği vurgulanmıştır.
Geçici NASA Yöneticisi Sean Duffy, Cheyava Falls kayasından alınan örnekte gözlenen yapıların Mars’ta şimdiye kadar elde edilmiş en güçlü yaşam belirtisi olabileceğini ifade etmiştir. Duffy, verilerin yaklaşık bir yıl boyunca değerlendirildiğini, biyolojik olmayan açıklamaların sınırlı göründüğünü ve bu nedenle bulgunun olağanüstü bir önem taşıdığını belirtmiştir. Bununla birlikte, açıklamasında kesin bir yaşam kanıtı ortaya koyulmadığının altını çizmiştir.
Keşif Aracı Perseverance (NASA)
Perseverance Projesi Baş Bilim İnsanı Katie Stack Morgan, bulguların “potansiyel biyoişaret” düzeyinde sınıflandırılmasının gerekli olduğunu belirtmiştir. Morgan, astrobiyolojik iddiaların olağanüstü kanıt gerektirdiğini, mevcut verilerin biyolojik açıklamaları daha olası gösterdiğini ancak abiyotik senaryoların da dışlanamayacağını vurgulamıştır.
NASA Bilim Misyonu Müdürlüğü’nden Sorumlu Yönetici Nicky Fox, bulguların yaşamın kendisi anlamına gelmediğini vurgulamıştır. Fox, potansiyel biyoişaret kavramının daha fazla veri ve analiz gerektirdiğini, bu nedenle sonuçların temkinli değerlendirilmesi gerektiğini açıklamıştır. Ayrıca, yayımlanan makalenin verilerinin geniş bilim topluluğuna açıldığını, böylece bağımsız araştırmacılar tarafından incelenerek sonuçların doğrulanabileceğini ifade etmiştir.
Çalışmalar, biyolojik olmayan süreçlerin olasılığını sınamak için Dünya’daki laboratuvar deneyleriyle sürdürülmektedir.
