Günümüzde gençlerin kullandığı dile şöyle bir kulak kabartalım: “Sabah alarmı snooze’ladım, sonra quick bir kahvaltı yapıp online derse girdim. Akşam da vibe’ı bozmak istemiyorum, o yüzden evde chill takılacağım.''

Bu cümlede geçen snooze, quick, online, vibe, chill gibi ifadeler salt Türkçe değil. Her ne kadar üzerine Türkçe ekler getirsek de taşıdıkları anlam, ait oldukları kültürle birlikte geliyor. Aslında sadece kelime değil, düşünce biçimini de ithal ediyoruz.

Eskiden “görüşmeye gitmek” derdik, şimdi “date’e çıkmak” daha “cool” geliyor. Oysa “çıkmak” fiili Türkçe ama onun önüne eklenen “date” kelimesiyle birlikte bir garabete dönüşüyor. Ne Türkçe ne de İngilizce olan bu melez ifadeler, sadece kulağı tırmalamakla kalmıyor; zihni de bulandırıyor.

Ne Türkçe Ne İngilizce: Ara Bir Dil Hali

Dilimize yerleşen ifadeler ne tam Türkçe sayılır ne de doğru düzgün İngilizce. Bu tür kullanımlar, iki dil arasında sıkışıp kalmış bir “ara dil” oluşturuyor. Ortaya çıkan yapı, ne dil yapısı açısından sağlam ne de kültürel olarak bize ait. İşte bu melezleşmiş yapının çarpıcı örnekleri:

Story attım.

Stalkl'adım.

Çok cringe bir sahneydi.

Bu ifadelerin ortak noktası; yabancı kökenli kelimelere Türkçe ekler getirilerek yeni ama doğal olmayan bir dil oluşturulması. Bu ara dil hem Türkçenin hem de İngilizcenin doğasına aykırı. Üstelik bu ifadeler sadece konuşma diline değil, yazılı dile, mesajlaşmaya, hatta akademik dile bile sızmaya başladı. Bunun sonucunda anlamlar sadeleşiyor, yüzeyselleşiyor, Türkçedeki zengin anlatım olanakları kullanılamaz hale geliyor. Genç kuşaklar duygularını artık “cringe”, “mood”, “vibe” gibi evrensel gibi görünen ama derinliği olmayan kavramlarla ifade ediyor.

Sosyal Medya ve “Trend” Olma Baskısı

Gençlerin bu dili benimsemesinde sosyal medyanın büyük bir etkisi var. TikTok, Instagram, YouTube gibi platformlarda içerik üreten birçok kişi, Türkçeyi adeta İngilizceyle harmanlayarak “daha havalı” görünmeye çalışıyor. Bu yeni jargon, özellikle ergenlik çağındaki gençler için bir özenme alanı oluşturuyor.“Story attım”, “drop ettim”, “fake hesap”, “blockladım”, “like’ladım” gibi ifadeler, artık günlük konuşma diline yerleşmiş durumda.

^{Dilden kopuş zihinsel çözülmeyi beraberinde getirir (Yapay zeka ile oluşturulmuştur)}

Dilin Düşünceye Etkisi

Dil, sadece bir iletişim aracı değil, aynı zamanda bir düşünme biçimidir. Hangi kelimelerle düşünüyorsak, o kelimeler zihnimizdeki dünyayı şekillendirir. Kendi dilimizde bir kavramın karşılığı varken başka bir dilden onu alıp kullanmamız, sadece sözcük değişimi değil bakış açısı değişimidir. Örneğin “motivasyonum düştü” derken, aslında birey merkezli batı terminolojisini içselleştiriyoruz.

Yabancı Kelimeler Anlamı Taşımaz Sadece Taklit Eder

Dil yalnızca bilgi aktarımı için değil, duygu aktarımı için de vardır. Ancak günlük konuşmalarımıza dahil ettiğimiz yabancı kelimeler, çoğu zaman duygunun derinliğini taşıyamaz. Çünkü o kelimelerin geldiği dilin kültürel arka planı, bizim duygusal dünyamızla birebir örtüşmez. Biz bu kelimeleri sadece “duyulmuş” ve “popüler” olduğu için kullanırız — anlamını, tonunu ya da bağlamını tam olarak bilmeden.

Yabancı kelimeleri Türkçeye yamadığımızda, sadece dil yapısı bozulmaz. Duygular da eksilir, düşünceler daralır. Düşüncenin keskinliği, duygunun derinliği Türkçenin doğal yapısıyla ifade edilirken; uydurma yapılar sadece “taklit” bir iletişim kurar. Gerçek bağ kurmak zorlaşır.

İfade Karmaşası

Bir örnek üzerinden düşünelim:

“Bugün kendimi depresyonda hissediyorum.”

Bu cümle kulağa ciddi, hatta tıbbi bir tanım gibi gelebilir. Ancak kişi burada gerçekten klinik bir ruh hâlinden mi söz ediyor, yoksa sadece biraz canı mı sıkkın? Çoğu zaman “depresyonda” denilen şey, aslında sadece kısa süreli bir moral bozukluğu ya da hüzün halidir. Depresyonda demek durumu tek bir kalıba indirir. Ve bu kelimeyi kullanan kişinin niyetiyle, dinleyenin algısı arasında da bir boşluk oluşur: Kimi tıbbi bir durum sanır, kimi abartı bulur.

Dili Yabancılaştırırken, Zengin Kelime Hazinemizi Kaybediyoruz

Yabancı bir kelimeyi dilimize dahil etmek elbette kaçınılmaz olabilir; ancak asıl sorun, bu kelimenin aynı anlam alanındaki onlarca Türkçe kelimeyi unutmaya itmesi ve böylece dilin zenginliğini, inceliklerini yitirmemizdir.

Mesela “motivasyon” kelimesi yaygınlaştıkça, onun yerine kullanılabilecek birbirinden farklı onlarca kelime ve ifade anlamını yitirmeye başlar. Örnek olarak verilebilecekler:

-İstek

-Hırs

-Azim

-Gayret

-Heves

-Şevk

-Arzu

-Tutku

-Kararlılık

-Çaba

Tüm bu farklı tonlardaki kelimeler, duygu ve düşünce dünyamızda farklı kapılar açar. Ancak sadece “motivasyon” kelimesini kullanmaya başlayınca, bu farklılıklar tek bir kavramda toplanır, böylece hem duygusal hem düşünsel zenginlik azalır.

Her biri farklı bir düşünce kapısının anahtarı olan bu kelimeleri kullanmayarak günden güne zihnimizi daha dar bir alana hapsediyor, düşünce dünyamızı kısırlaştırıyor, hayal gücümüzü ve fikir üretebilme becerimizi zamanla kaybediyoruz.

Türkçeye Yaşadığımız Yabancılaşma ve Türkçeye Yaşattığımız Yabancılaşma

Bugün yaşadığımız dil sorunu yalnızca kelime tercihleriyle sınırlı değil çok daha derin kültürel ve zihinsel kopuşun sonucu. Bu durumu iki yönlü bir sorun olarak düşünüyorum: Türkçeye yabancılaşmak ve Türkçeyi yabancılaştırmak.

Türkçeye Yaşadığımız Yabancılaşma

Kendi dilimize yabancılaşmak demek, Türkçeyi bir duygu dili, düşünce dili, ifade alanı olarak kullanmamaya başlamak demek. Duygularımızı tanımlarken bile başka dillerden yardım alma ihtiyacı duyuyoruz. Mesela biri gerilmişse artık "gerginim" ya da "tedirginim" değil de “stresliyim” diyor.

Oysa; bunalım, endişe, dert, baskı, sıkıntı, huzursuzluk gibi çok ince anlam ayrımları olan kelimelere sahibiz. Biz bu zenginliğe uzaklaştıkça, aslında duygularımızla olan bağımızı da kaybediyoruz. Kısacası, kendi kelimelerimizi yadırgadıkça, kendi düşüncelerimiz de yabancılaşıyor. Kendimizi ifade ederken daha çok "başkasının diliyle" konuşur hale geliyoruz. İşte bu, Türkçeye yaşadığımız yabancılaşmadır.

Türkçeye Yaşattığımız Yabancılaşma

Öte yandan sadece Türkçeye yabancılaşmıyoruz, aynı zamanda Türkçeyi yabancılaştırıyoruz. Dilimizi geliştirmek, ona sahip çıkmak yerine; onu kırıp büküyor, başka dillerden gelen kelimeleri eğip bükerek yamamaya çalışıyoruz. Bu durum en çok kelimeleri değiştirme alışkanlığımızda kendini gösteriyor. Üstelik sadece kelimeyi almakla kalmıyor, yapısını da bozuyoruz. Türkçede olmayan kelimeleri, Türkçeymiş gibi eklerle birleştirerek garip yapılar üretiyoruz:

“Erteledik” yerine cancel ettik

“Paylaştım” yerine drop ettim

“Güncelledim” yerine updateledim

“Yeniden paylaştı” yerine repostladı

“Etiketledi” yerine mentionladı

Bu kullanımlar Türkçenin ahengini, dil yapısını ve düşünsel derinliğini zedeliyor. Her kelimeyle birlikte bir değer kayboluyor. Duygular yüzeyselleşiyor, anlatım basitleşiyor. Bir süre sonra, bu tür ifadeler normalleştiği için, kendi dilimizin karşılıkları yadırganır hale geliyor.

Böylece Türkçeye sadece biz yabancılaşmıyoruz; onu da yabancılaştırıyoruz. Onu kendi evimiz gibi değil sanki bize ait olmayan geçici bir yer gibi görüyoruz.

Dil Dönüşürse Zihin Dönüşür, Zihin Dönüşürse Toplum Dönüşür

Unutulmamalıdır ki, dil sadece kelimelerden ibaret değildir. O dilde büyüyen, o dille düşünen, o dille hisseden insanlar vardır. Türkçeye yabancılaştıkça, aslında birbirimize, kültürümüze, geçmişimize ve hatta geleceğimize de yabancılaşıyoruz.

Türkçeye ne kadar sahip çıkarsak, düşüncelerimize de o kadar sahip çıkarız. Elbette dil yaşayan bir yapıdır. Değişir, evrilir, dönüşür. Ancak bu dönüşüm, kontrolsüz bir yozlaşmaya dönüşürse, geriye elimizde ne özgün bir kültür ne de özgün bir düşünce kalır. Başka dillerden kelimeler alabiliriz ama bu kelimeleri kendi dilimizin ruhuna uygun şekilde işleyip anlamlandırmadığımız sürece, o kelimeler bizi de başka birine dönüştürür.

Unutmayalım:

Dil giderse düşünce gider.

Düşünce giderse kimlik gider.

Kimlik giderse toplum çöker.