Netlessfobi, İngilizce “being netless phobia” ifadesinden türetilmiş olup “internetsiz kalma korkusu” anlamına gelir. Bu kavram, internete erişimin olmadığı bir ortamda bulunma durumunda bireyde kaygı, huzursuzluk ya da kontrol kaybı hissi doğması hâlini betimler. Bu korku, internetin aşırı kullanımından ziyade kişinin internet bağlantısı olmayan bir ortamda kalamaması ve internetsizlik endişesi yaşaması şeklinde tanımlanır.

^{Netlessfobi (Yapay zeka tarafından oluşturulmuştur.)}

Netlessfobi kavramı, internetsiz olma hâlinden doğan kaygı tipi olarak ele alınır ve modern dijital kültürün bir ürünü olarak görülür. Netlessfobi, birçok çalışmada internet bağımlılığı (problemli internet kullanımı) ve nomofobi kavramları ile birlikte ele alınmaktadır. İnternet bağımlılığı, bireyin günlük yaşamında internet kullanımını kontrol edememesi, kullanım süresinin artması ve kesintilere karşı göstereceği yoksunluk belirtileri içerir. Nomofobi ise “cep telefonunun olmamasından kaynaklanan rahatsızlık ya da endişe” biçiminde tanımlanan bir fobi türüdür. Çeşitli çalışmalarda Netlessfobi, internet bağımlılığının bir çıktısı ya da alt bileşeni olarak değerlendirilmiştir.

Özellikler ve Belirtiler

Netlessfobinin teşhisinde yalnızca yüksek internet kullanım süresi ya da sürekli çevrimiçi olma durumu yeterli görülmez. Aşağıdaki özelliklerin birlikte görülmesi gerektiği ileri sürülmüştür:

• İnternetsiz ortama geçince huzursuzluk, sinirlilik, öfke ya da gerginlik yaşama hâlleri
• İnternetsiz kalma durumunda fiziksel tepkiler gösterme
• Sürekli internet arama, bağlantı kurma girişiminde bulunma
• Zihinde sürekli internet profili kontrol etme arzusu
• Günlük yaşamda internet bağlantısı olmayan ortamlardan kaçınma ya da bu tür ortamlara tahammülsüzlük
• Uyku sırasında cihazları yakında bulundurma, her an erişilebilir olma isteği
• İnternetsiz 1 saatten uzun kalamama
• Günlük sosyal amaçlı bildirim sayısının yüksek olması
• İnternetin kesilmesi hâlinde hayatın duracağı, bir şeylerin kaçırılacağı inancı

Bu özellikler, yalnızca tek başına bir davranışla değil bir örüntü hâlinde incelenmelidir.

İlişkiler

Netlessfobi, internet bağımlılığı bağlamında değerlendirilirken, nomofobi ile doğrudan bağlantılıdır. Nomofobi, cihaz eksikliği, bağlantı kesintisi ya da erişilememe korkusuna odaklanan bir kaygı biçimidir. Netlessfobi ise özellikle “internete erişim olamaması” durumuna odaklanan kaygıyı belirtir.

Ayrıca FOMO (Fear of Missing Out / Gelişmeleri Kaçırma Korkusu) kavramı ile de ilişki kurulur. FOMO, sosyal medya ve internet aracılığıyla yapılan paylaşımları, gelişmeleri kaçırma endişesi nedeniyle bireyleri uzun süre çevrim içi tutmayı teşvik eden psikolojik bir dürtü olarak tanımlanır. Netlessfobi, bu bağlamda, bireyin internetsiz kalma durumunda kaygı yaşamasını, FOMO’nun da bu kaygıyı destekleyen yönünü ortaya koyar.

Bir çalışmada lisanslı sporcular arasında Netlessfobi, nomofobi ve internet bağımlılığı arasındaki ilişkiler incelenmiş; bu çalışmaya göre gelişmeleri kaçırma korkusu ile nomofobi ve internet bağımlılığı alt boyutları arasında orta düzeyde pozitif ilişkiler bulunmuştur.

Toplumsal ve Kimlik Boyutu

Netlessfobi yalnızca bireysel bir kaygı biçimi değil, aynı zamanda toplumsal ilişkiler ve kimlik meseleleriyle de bağlantılı olarak ele alınmaktadır. Bazı derleme çalışmaları, internet bağımlılığı sonrası ortaya çıkan Netlessfobi’nin bireyleri sanallaşan kimliklere yönlendirdiğini ileri sürmektedir. Bu yaklaşımda, bireylerin internete bağımlılığı Netlessfobi ile birlikte kimliklerinin çevrimiçi mecralarda şekillenmesine neden olur. Bu sanallaşan kimlik, toplumsal ilişkilerde kopukluk ve yalnızlaşma süreçleriyle ilişkilendirilir.

Olumsuz Etkiler ve Riskler

Netlessfobi, internet kullanımında kontrolsüzlük, sosyal yaşamdan kopma, psikolojik gerilim, yalnızlaşma ve toplumsal izolasyon gibi sorunlarla ilişkilendirilmektedir. Ayrıca, internetsizlik durumunda yaşanan gerginlik ve stres tepkileri, bireylerin duygu durum ve davranışlarını olumsuz yönde etkileyebilir.

Genç yetişkin bireyler arasında teknolojik bağımlılığın yükselmesinin, Netlessfobi olasılığını artırabileceği vurgulanmaktadır.

Ölçme / Araştırma Yöntemleri

Netlessfobi üzerine bazı çalışmalarda nicel araştırma yöntemleri uygulanmış; ölçekler ve anketler yoluyla bireylerin Netlessfobi düzeyleri ile internet bağımlılığı ve nomofobi düzeyleri arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Betimsel ve korelasyonel tarama modelleri yaygındır.

Bir araştırmada 548 lisanslı sporcu üzerinde yapılan analizde, Nomofobi, Netlessfobi ve Gelişmeleri Kaçırma Korkusu arasında pozitif korelasyon ilişkileri bulunmuştur.

Ölçeklerin güvenilirlik analizlerinde Nomofobi ölçeği alt boyutlarında yüksek iç tutarlılık (Cronbach alfa değerleri .836 ila .925 arasında) elde edildiği bildirilmiştir.

Netlessfobi, internet erişiminin olmadığı ortamlarda yaşanan kaygı ve huzursuzluk durumunu tanımlayan, internet bağımlılığı ve nomofobi kavramlarıyla bağlantılı bir psikolojik olgudur. Ölçme çalışmaları, Netlessfobi’nin nomofobi ve FOMO ile ilişkili olduğuna işaret etmektedir. Ayrıca bazı kuramsal değerlendirmelerde Netlessfobi’nin bireylerin kimliklerinin sanallaşmasına yol açabileceği ve toplumsal kopuş süreçleriyle bağlantılı olabileceği ileri sürülmektedir.