Nitelik sıralama tekniği, analitik bir yaratıcı düşünme tekniğidir. Bir objenin özelliklerinin bir sütunda sıralanmasını ve objenin özelliklerine değişiklik eklemeyi ya da özellik transfer etmeyi içerir. Uygulama sonucunda, objenin özelliklerine eklemeler yapılarak, obje farklı amaçlara hizmet edebilen bir unsura dönüştürülür.

Tarihçe

Nitelik sıralama tekniği, Crawford'un 1931 yılında verdiği orijinal yaratıcılık derslerinin çoğunda kullanılmıştır. Crawford, bu yaklaşımın temelini, "Bir adım ileri gitmek, bir şeyin kalitesini ya da niteliğini değiştirmekle ya da başka bir şeye aynı kalite ve niteliğin eklenmesi ile gerçekleştirilir" şeklinde özetlemiştir. Crawford, öğrencilerin her alıştırmada, o şeyin niteliğini dönüştüren veya ondan esinlenerek ortaya çıkan yeni bir ürünün bulunduğunu gözlemlemiştir.^【1】 

Niteliklerin Sınıflandırılması

Objelerin nitelikleri şu kategorilerde sınıflandırılabilir:

• Fiziksel nitelikler: Şekil, renk, yoğunluk gibi özellikler.
• Sosyal nitelikler: Etkileyicilik, sorumluluk alanı gibi özellikler.
• İşlemsel nitelikler: Üretim şekli, tasarımı gibi özellikler.
• Psikolojik nitelikler: Motive edici özelliği, negatif duygular oluşturucu özelliği, pozitif duygular oluşturucu özelliği gibi unsurlar.
• Ekonomik nitelikler: Fiyatı, maliyeti gibi özellikler.

Uygulama Aşamaları

Nitelik sıralama tekniğinin uygulanması şu aşamaları takip eder:

1. Obje ile ilgili ön inceleme yapılır ve özellikler listelenir.
2. Objenin nitelikleri grup üyeleri tarafından belirlenir ve bir koordinatör tarafından sıralanır.
3. Her niteliğin geliştirilmesine yönelik düşünceler ortaya konulur ve kaydedilir.
4. Objenin bu süreç sonrasındaki hâli değerlendirilir.

Uygulama Alanları ve Örnekler

Bu teknik, çeşitli alanlarda yeni ürün geliştirme ve mevcut ürünleri iyileştirme amacıyla kullanılabilir.

• Eğitim Alanı: Fen derslerinde basit makinelerin (tornavida, makas, makara, çıkrık) ve güncel teknolojik araçların (televizyon, bilgisayar, telefon) farklı kullanım alanları ile teknik niteliklerinin artırılması konularına yönelik uygulamalar için kullanılmıştır. Örneğin tebeşirin şekil, ebat, renk ve sertlik gibi nitelikleri listelenerek, renkli tebeşir kullanımı veya tebeşiri tutturmak için bir alet gibi diğer özellikler üzerine düşünceler geliştirilebilir. Tırnak makasının "metaldir" niteliği ele alınarak, "cam olabilir" veya "porselen olabilir" gibi fikirler üretilebilir ve bu fikirler üzerinden porselenden yapılma, uçları değiştirilebilen, ısıtmalı bir makas taslağı oluşturulabilir.

• İş Hayatı: Bir üretim sürecindeki makinenin hız, enerji tüketimi ve malzeme türü gibi nitelikleri ayrı ayrı listelenerek her bir niteliğin değiştirilmesi yoluyla yeni bir model veya daha verimli bir süreç tasarımı elde edilebilir. Bir hizmet sektöründe, bir müşteri hizmetleri çağrısının süresi, yanıt biçimi ve sonuç alma yüzdesi gibi nitelikler sıralanarak bu niteliklerin sistematik olarak dönüştürülmesiyle hizmet kalitesini artırıcı yeni standartlar belirlenir.

• Günlük Yaşam: Günlük hayatta kullanılan bir sırt çantasının boyut, ağırlık, su geçirmezlik özelliği ve bölme sayısı gibi nitelikleri listelenerek her bir nitelik üzerinde değişiklik (örneğin, ağırlığı azaltma, bölme sayısını artırma) önerileri geliştirilerek çanta için yeni işlevler veya tasarım varyasyonları oluşturulur. Bir evin temizlik rutinleri (süre, kullanılan araç, sıklık) listelenerek, bu niteliklerin değiştirilmesi ile (örneğin sürenin kısaltılması, farklı bir araç eklenmesi) daha az zaman alan ve aynı sonucu veren yeni bir rutin tasarlanabilir.