Nizip Mızar havucu, Türkiye'nin Gaziantep ili Nizip ilçesine bağlı Uluyatır Mahallesi’nde yetiştirilen, Daucus carota L. var. sativus türüne ait bir havuç çeşididir. Adını, Uluyatır Mahallesi’nin eski adı olan “Mızar”dan alır. Bu ürün, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işareti olarak 24 Ocak 2024 tarihinde tescillenmiştir.
Coğrafi Özellikler
Nizip Mızar havucunun yetiştirildiği bölge; pH değeri 7,5 olan hafif alkali, killi-tınlı yapıda ve fosfor ile potasyum açısından zengin topraklara sahiptir. Bu özellikler, yüksek asitliğe karşı hassas olan havucun yumru gelişimini olumlu yönde etkiler.
Morfolojik ve Fizikokimyasal Nitelikler
Bu havuç çeşidi iri yapılı, tatlı ve sarı renklidir. Alt kısmı ince ve sivri, üst kısmı kalın olup konik bir görünüme sahiptir. Kök yapısı kazık şeklindedir; gövdesi çizgili ve tüylü olup ortalama 100–150 cm uzunluğundadır. Yaprakları bileşik yapıdadır ve linear ile lanceolat formda sıralanır. Çiçekleri beyaz taç yapraklıdır ve hem erselik hem yabancı döllenme özelliği gösterir. Tohumları kirli sarı renkte, 2–4 mm uzunluğunda ve 1–1,5 mm enindedir.
Fizikokimyasal açıdan değerlendirildiğinde:
- Toplam şeker oranı (sakkaroz cinsinden): %6,90–6,98
- Sakkaroz miktarı: %5,85–5,92
- Suda çözünebilir kuru madde: %8,8–10,01
- Ortalama ağırlık: 280–450 g
- Boy uzunluğu: 16–30 cm
- Renk değerleri: L: 77,41 / a: -1,24 / b*: 41,98
- Omuz çapı: 28,65–42,71 mm
- Orta çap: 17,87–27,80 mm
Üretim Süreci
Tohum üretimi, bir önceki hasat döneminden kalan havuçların üretim alanında bırakılmasıyla başlar. Haziran sonu ile Temmuz ortasında olgunlaşan tohumlar toplanır, kurutulur ve hava geçirmez kaplarda 15–20 °C sıcaklıkta, %5–10 nem oranında saklanır.
Tarla hazırlığı, ekimden 2–3 ay önce yanmış çiftlik gübresi verilerek başlar. Yabancı ot temizliği ve taban gübrelemesi sonrası sıra şeklinde ekim alanı hazırlanır. Tohumlar Temmuz ortası ile Ağustos ortası arasında elle ekilir. Çimlenme sonrası seyreltme işlemi yapılır ve düzenli sulama başlar.
Sulama, ekim sonrası ilk iki hafta 5 günde bir yapılır. Ardından 40 gün ara verilerek kök gelişimi desteklenir. Eylül sonundan itibaren hasat dönemine kadar 10 günde bir sulama sürdürülür.
Hasat Aralık ortasında başlar ve Mart sonuna kadar devam eder. Elle yapılan hasat sonrası ürün, dere kumu içinde 10–12 °C sıcaklıkta muhafaza edilir. Uzun süreli depolama için 0–4 °C sıcaklık ve %94–96 bağıl nem gereklidir. Pazara sunumu genellikle 20 kg’lık kasa veya plastik ambalajlarla yapılır.
Tescil ve Denetim
Tescil sahibi Nizip Ticaret Odasıdır. Denetim süreci, Nizip Ticaret Odası koordinasyonunda; Nizip Ziraat Odası, Nizip İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü, Nizip Meslek Yüksekokulu Bitkisel ve Hayvansal Üretim Bölümü temsilcilerinden oluşan dört kişilik bir kurul tarafından yürütülür. Denetimler yılda en az bir kez yapılır; gerek görüldüğünde veya şikâyet halinde ise her zaman gerçekleştirilebilir.
Denetim kriterleri arasında; ürün çeşidinin uygunluğu, üretim metoduna bağlılık, hasat edilen ürünün fiziksel ve kimyasal özellikleri ile coğrafi işaret ibaresi ve ambleminin doğru kullanımı yer alır.
Coğrafi Bağ ve Ekonomik Değer
Nizip Mızar havucunun üretimi, yalnızca Uluyatır Mahallesi sınırları içinde gerçekleşir. Bölgeyle uzun yıllara dayanan bir bağa sahip olan ürün, yerel ekonomide önemli bir yer tutar. Bu bağlamda, üretim sürecinin tüm aşamaları coğrafi sınır içinde yürütülmek zorundadır.
