Osmancık ayvalı yahnisi, Çorum’un Osmancık ilçesine özgü, ayva, kuşbaşı kırmızı et, haşlanmış nohut ve üzüm pekmezi gibi malzemelerin bir arada kullanılmasıyla hazırlanan geleneksel bir yemektir. Sarı-kahverengi rengi ve tatlı-mayhoş lezzeti, özellikle ayva ve pekmezden kaynaklanır; yemek, salça gibi ilave renk veya tat vericiler kullanılmadan hazırlanır. Genellikle düğün, bayram ve özel davetlerde sunulan bu yahni, sonbahar ve kış aylarında daha sık tüketilir.
Ayırt Edici Özellikler
Osmancık ayvalı yahnisi, Türkiye’nin Çorum iline bağlı Osmancık ilçesinde geleneksel olarak hazırlanan, ayırt edici bileşenleri ve üretim yöntemiyle mahreç işareti tesciline sahip bir yemektir. Bu yemek; ayva, kuşbaşı kırmızı et, üzüm pekmezi ve çeşitli baharatların kullanıldığı, karakteristik tat ve renk özelliklerine sahip bir yahni çeşididir. İçeriğinde salça veya benzeri renk ve tat verici katkı maddeleri yer almaz. Sarı-kahverengi görünüm ve tatlı-mayhoş lezzet profili, kullanılan ayva ve üzüm pekmezinden kaynaklanır.
Osmancık ayvalı yahnisi, yalnızca günlük öğünlerde değil, aynı zamanda düğün, bayram, davet ve yerel festivaller gibi özel günlerde de tercih edilir. Yemeğin üretimi geleneksel bilgi ve ustalık gerektirir; bu nedenle ürün ile üretim yeri arasında güçlü bir ün bağı mevcuttur. Genellikle ayva mevsimi olan sonbahar ve kış aylarında tüketilir.
Malzemeler (6 Kişilik Ölçüyle)
- Ayıklanmış ve soyulmuş ayva: 1 kg
- Su: 900 ml
- Kuşbaşı doğranmış kuzu ve/veya sığır eti: 600 g
- Haşlanmış nohut: 200 g
- Üzüm pekmezi: 150 g
- Tereyağı: 100 g
- Sıvı yağ (ayçiçek yağı ve/veya zeytinyağı): 50 ml
- Pul kırmızıbiber: 10 g
- Tuz: 10 g
- Karabiber: 5 g
Tarif/Üretim Yöntemi
Yemeğin hazırlanma süreci, hem bileşenlerin seçimi hem de pişirme sıralaması açısından geleneksel bir metodolojiye dayanır. Öncelikle yağsız kuşbaşı etler, yaklaşık 30 dakika haşlanır. Ayvalar, elma dilimi şeklinde ve yaklaşık 1–2 cm kalınlığında doğranır. Ayrı bir tencerede tereyağı eritildikten sonra, haşlanan etler bu yağda 5 dakika kadar kavrulur. Et suyunun tamamı, nohut, sıvı yağ ve tuz aynı tencereye eklenerek kaynatılır. Kaynama sonrası ayvalar ilave edilir ve baharatlar (karabiber, pul kırmızıbiber) yemeğe katılır. Ayvaların yeterli derecede pişmesinin ardından üzüm pekmezi eklenir ve karışım 3 dakika daha pişirilerek yemek ocaktan alınır. Servisten önce dinlendirilmesi önerilir.
Servis Biçimi
Osmancık ayvalı yahnisi sıcak olarak servis edilir. Talep edilmesi durumunda, görsel sunumu zenginleştirmek amacıyla üzeri taze nane, maydanoz ve pul biber ile süslenebilir. Yemeğin servis edildiği gıda işletmelerinde “Osmancık Ayvalı Yahnisi” ibaresi ve mahreç işareti amblemi kolayca görülebilecek şekilde bulundurulmalıdır.
Coğrafi Sınır ve Üretim Koşulları
Ürünün ünü, Osmancık ilçesiyle doğrudan bağlantılıdır. Bileşenlerin hazırlanması, pişirilmesi ve sunumu dahil olmak üzere tüm üretim süreci, Çorum ili Osmancık ilçesi sınırları içerisinde gerçekleştirilmelidir. Bu bağ, hem kültürel hem de tarihsel uygulamaları kapsar.
Denetim ve Koruma
Osmancık ayvalı yahnisinin üretim ve sunumuna ilişkin denetimler, Osmancık Kaymakamlığı koordinasyonunda, en az üç kişiden oluşan bir denetim kurulu tarafından yürütülür. Kurul, Osmancık İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü’nü de kapsar. Yıllık düzenli denetimlere ek olarak, şikâyetler veya ihtiyaç durumunda ara denetimler yapılabilir. Denetimler 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu doğrultusunda raporlanır ve sonuçlar Türk Patent ve Marka Kurumuna sunulur. Denetim sırasında kontrol edilen başlıca unsurlar; bileşenlerin uygunluğu, üretim ve servis aşamalarının standarda uyumu ve mahreç işareti ibaresinin doğru kullanımıdır. Gerektiğinde kamu ya da özel uzmanlardan hizmet alınabilir.
