Osmaniye bayram kömbesi, Osmaniye iliyle özdeşleşmiş, geleneksel bir unlu mamuldür. Bu ürün, özel olarak dini bayramlarda yapılması nedeniyle “bayram kömbesi” adıyla anılmakta; üretiminde kullanılan özgün baharat karışımı, şekli ve dayanıklılığı ile ayırt edilmektedir. 2023 yılında mahreç işaretiyle tescil edilmiştir. Osmaniye bayram kömbesi, Osmaniye mutfağında hem kültürel hem de toplumsal işlevleriyle öne çıkan bir üründür.
Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri
Osmaniye bayram kömbesi, buğday unu, süt, yoğurt, şeker, sıvı yağ, tereyağı, maya, kabartma tozu, çörek otu, susam ve geleneksel baharat karışımıyla hazırlanan, yuvarlak şekilli ve yaklaşık 8–10 cm çapında, 1–2 cm kalınlığında kurabiye türü bir üründür. Baharat karışımı; tarçın, mahlep, damla sakızı, zencefil, karanfil, muskat ve yenibahardan oluşur. Üzerine suyla ıslatılmış susam serpilir ve taş fırında pişirilir.
Kömbeye özgü kalıplar kullanılarak ürünün üst yüzeyine geleneksel motifler işlenebilir. Pişirme sonrasında uzun süre dayanıklılığını koruyan kömbe, bayram öncesi hazırlıkların önemli bir parçası olarak kabul edilir.
Tarihçe ve Kültürel Önemi
Bayram kömbesinin geçmişi 1900’lü yıllara dayanmaktadır. Adını, geleneksel olarak ateş veya közde pişirme yöntemlerinden alan “kömme” ya da “gömmek” kelimelerinden aldığı düşünülmektedir. Osmaniye mutfağında özellikle Ramazan Bayramı öncesi hazırlanan bu ürün, bayram misafirlerine ikram edilmek üzere yapılır. Günümüzde ise yılın her döneminde, pastanelerde ve küçük ticari işletmelerde de satılmaktadır.
Bayram kömbesi, yalnızca lezzetiyle değil, Osmaniye halkı arasındaki dayanışma kültürünü yaşatan bir unsur olarak da önem taşır. Bazı dönemlerde yardım kampanyalarında, örneğin deprem sonrasında ihtiyaç sahipleri için pişirilerek toplumsal dayanışmaya katkı sunmuştur.
Osmaniye Bayram Kömbesi (AA)
Üretim Metodu
Malzemeler
5 kilogram Osmaniye bayram kömbesi için malzemeler:
Hamur Bileşenleri
- 5 kg buğday unu
- 400 ml yoğurt
- 1 litre süt
- 3 kg beyaz şeker
- 5 adet kabartma tozu
- 200 ml sıvı yağ
- 1,5 kg tereyağı
- 10 g kuru maya ya da 42 g yaş maya
- 6 g dövülmüş çörek otu
- 120 g susam
Kömbe Baharat Karışımı Bileşenleri
- 1 kg kömbe için 10 g baharat karışımı kullanılır.
- 2 g tarçın
- 1 g damla sakızı
- 2 g mahlep
- 1,5 g zencefil
- 1,5 g karanfil
- 1 g muskat
- 1 g yenibahar
Yapılış Aşamaları
Kuru Malzemelerin Hazırlanması
Geniş bir yoğurma kabına elenmiş un alınır. Üzerine dövülmüş çörek otu, kabartma tozu ve kömbe baharat karışımı eklenir. Kömbe baharatı; tarçın, mahlep, damla sakızı, zencefil, karanfil, muskat ve yenibahardan oluşur. Tüm kuru malzemeler birbiriyle iyice harmanlanır. Bu aşama, baharatın una eşit dağılmasını sağlayarak ürünün homojen lezzet kazanmasına yardımcı olur.
Sıvı Karışımın Hazırlanması
Ayrı bir tencerede süt orta ateşte ısıtılır. Ilıyan sütün içine toz şeker ve tereyağı ilave edilerek tereyağı tamamen eriyinceye kadar karıştırılır. Bu karışım, daha önce hazırlanan unlu karışıma dökülür ve karıştırılır.
Mayalı Karışımın Hazırlanması
Başka bir kapta, maya bir miktar ılık suda eritilir. Ardından yoğurt ve sıvı yağ eklenir. Bu mayalı karışım da unlu karışıma ilave edilir.
Hamurun Yoğurulması
Tüm malzemeler bir araya geldikten sonra hamur yoğurulmaya başlanır. Orta sertlikte, ele yapışmayan bir hamur elde edilinceye kadar yoğurma işlemi sürdürülür. Yoğurma süresi, malzemelerin bütünleşmesi ve glutenin aktive olması açısından önemlidir.
Hamurun Dinlendirilmesi (Mayalanma)
Hamurun üzeri temiz ve kalın bir bezle sıkıca örtülerek oda sıcaklığında 4–5 saat kadar dinlendirilir. Bu süreçte maya aktifleşerek hamurun hacmini artırır. Bazı geleneksel uygulamalarda hamurun bir gece bekletildiği de bilinmektedir.
Şekillendirme
Mayalanan hamurdan yumurta büyüklüğünde parçalar koparılır. Bu bezeler elde yuvarlanarak ya da geleneksel kömbe kalıplarına bastırılarak şekillendirilir. Kömbe kalıpları, üst yüzeyde yöresel desenler bırakır. Kalıp kullanılmadığında hamurlar avuç içinde bastırılarak düzleştirilir.
Üzeri İçin Susam Hazırlığı
Susam, suyla hafifçe ıslatılır. Bu işlem, susamların kömbenin yüzeyine daha iyi yapışmasını sağlar.
Pişirme
Şekillendirilmiş kömbelerin üzeri ıslatılmış susamla kaplanarak önceden ısıtılmış 170–180 °C fırına verilir. Pişirme süresi yaklaşık 20–25 dakikadır. Ürün fırından çıktığında altın sarısı rengini almış, dışı hafif sert, içi ise kıvamlı bir yapıdadır.
Coğrafi İşaret Tescili
Osmaniye bayram kömbesi, Osmaniye Valiliği tarafından yapılan başvuru sonucu 8 Eylül 2023 tarihinde 1467 başvuru numarası ile mahreç işareti olarak tescil edilmiştir. Tescil kapsamında ürünün tüm üretim süreçlerinin Osmaniye ili sınırları içerisinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Denetimler, Osmaniye Ticaret ve Sanayi Odası koordinasyonunda yürütülmektedir.
