Paris İklim Anlaşması, 12 Aralık 2015 tarihinde Paris'te yapılan 21. Taraflar Konferansı'nda (COP21) 195 ülkenin oybirliğiyle kabul ettiği, küresel iklim değişikliği ile mücadeleye yönelik bir anlaşmadır. Bu anlaşma, dünya sıcaklık artışını sanayi devriminden itibaren 1.5°C ile sınırlamayı hedeflerken, 2°C'lik bir sınırın aşılmaması için küresel çabaların artırılmasını öngörmektedir. Ayrıca, sera gazı emisyonlarının azaltılmasına yönelik her ülkenin ulusal katkı beyanları (INDC) sunması ve bu katkıların her beş yılda bir gözden geçirilmesi kararlaştırılmıştır. Anlaşma, bilimsel verilere dayalı olarak düzenli gözden geçirme süreçlerini teşvik etmekte ve ülkelerin sera gazı emisyonlarını azaltmak için büyük yatırımlar yapılmasını önermektedir. Sürdürülebilir kalkınma, iklim adaleti ve teknolojinin transferi gibi unsurlar da anlaşmanın önemli maddeleri arasında yer almaktadır.
Paris İklim Anlaşması İmza Töreni (Kaynak: Hukuk Ansiklopedisi)
İŞ BİRLİĞİ VE KATILIM
Paris Anlaşması, tüm ülkelerin iklim değişikliği ile mücadeleye katılımını teşvik eder. Her ülkenin, ulusal katkı beyanları (NDC) ile iklim değişikliği ile mücadeleye katkı sunması gerekmektedir. Anlaşma, ülkelerin bu katkıları esnek bir şekilde belirlemesine olanak tanır, bu katkıların ekonomik kapasitelerine ve gelişim düzeylerine uygun olmasına dikkat edilir. Her beş yılda bir, ülkelerin taahhütlerini gözden geçirmeleri ve daha iddialı hedefler koymaları teşvik edilmektedir. Anlaşma, iş birliğini güçlendirerek ülkeler arasındaki eşitlikçi bir dayanışma anlayışının yerleşmesini amaçlamaktadır. Sadece sera gazı emisyonlarının azaltılması değil, aynı zamanda iklim değişikliğine uyum sağlanması için ulusal stratejiler geliştirilmesi de beklenmektedir.
Finansman
Paris Anlaşması, iklim değişikliği ile mücadelede finansmanın kritik bir rol oynadığını kabul etmektedir. 2020 yılına kadar yıllık 100 milyar dolar tutarında iklim finansmanı sağlanması hedeflenmiştir. Gelişmiş ülkeler, gelişmekte olan ülkelere iklim değişikliği ile mücadele ve uyum için gerekli finansal desteği sağlamayı taahhüt etmişlerdir. Bu finansman, sera gazı emisyonlarının azaltılmasına yönelik projelere ve iklim değişikliğinin olumsuz etkilerine karşı uyum sağlama projelerine aktarılacaktır. Anlaşma, 2025 yılına kadar iklim finansmanının artırılmasını ve 2030 sonrası için daha fazla finansman sağlanmasını hedeflemektedir. Ayrıca, bu finansman kapasite geliştirme, teknoloji transferi ve altyapı inşası gibi alanlarda da kullanılacaktır.
TEKNOLOJİ TRANSFERİ
Paris Anlaşması, temiz enerji teknolojileri, enerji verimliliği ve karbon azaltma teknolojileri gibi alanlarda teknoloji transferini öngörmektedir. Gelişmiş ülkeler, gelişmekte olan ülkelere bu teknolojileri sağlamayı taahhüt etmişlerdir. Teknoloji transferi, yalnızca teknoloji ürünlerinin aktarılmasını değil, aynı zamanda bu teknolojilerin yerel koşullara adapte edilmesini, kapasite geliştirmeyi ve eğitim süreçlerini de içerir. Teknoloji transferinin yalnızca devletler aracılığıyla değil, aynı zamanda özel sektör ve sivil toplum kuruluşları tarafından da desteklenmesi önemlidir. Bu, özellikle yenilenebilir enerji, enerji depolama ve enerji verimliliği gibi alanlarda hızlı yeniliklerin uygulanabilmesini sağlayacaktır.
ULUSLARARASI EMİSYON TİCARET SİSTEMİ
Paris Anlaşması, karbon ticareti gibi piyasa temelli mekanizmaların kullanımını teşvik eder. 6. Maddede, uluslararası emisyon ticaretini içeren bir mekanizmanın oluşturulması öngörülmektedir. Bu mekanizma sayesinde, bir ülke hedeflenen emisyon azaltımını gerçekleştirmek için başka bir ülkeden emisyon kredisi satın alabilir. Bu sayede ülkeler daha düşük maliyetle emisyon azaltımı gerçekleştirebilirler. Emisyon ticareti, özellikle gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki işbirliğini artırarak sera gazı emisyonlarının küresel ölçekte azaltılmasına katkı sağlar. Emisyon ticareti sistemlerinin entegre edilmesi ve karbon fiyatlarının uyumlu hale getirilmesi gerekmektedir.
SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA VE İKLİM ADALETİ
Paris Anlaşması, sürdürülebilir kalkınma ve iklim adaletine büyük önem verir. Gelişmiş ülkeler, gelişmekte olan ülkelere iklim değişikliği ile mücadelede adil bir şekilde destek sağlamalıdır. Bu, özellikle yoksul ve savunmasız ülkeler için kritik bir konudur. Anlaşma, bu ülkelerin iklim değişikliğinin olumsuz etkilerine karşı daha dirençli hale gelmeleri ve kalkınmalarını sürdürebilmeleri için gerekli finansal ve teknolojik desteği almalarını öngörmektedir. Gelişmiş ülkeler, karbon ayak izlerini azaltarak, bu ülkeler için örnek teşkil etmeli ve karbon emisyonlarını düşürmek için öncülük etmelidir. Paris Anlaşması, iklim değişikliği ile mücadelenin çevresel, sosyal ve ekonomik adalet meselesi olduğunu kabul etmektedir.
ULUSAL KATKILAR VE GÖZDEN GEÇİRME SÜRECİ
Paris Anlaşması, ülkelerin iklim değişikliği ile mücadeleye yönelik taahhütlerini "Ulusal Katkı Beyanı" (INDC) yoluyla sunmalarını sağlamaktadır. Bu katkılar, her ülkenin kendi şartlarına, kapasitesine ve gelişim düzeyine göre belirlenmiş emisyon azaltım hedeflerini içermektedir. Anlaşma, her ülkenin bu taahhütlerini beş yılda bir gözden geçirmesini ve daha iddialı hedefler koymasını teşvik etmektedir. Ülkeler, kendi taahhütlerinin izlenmesi ve değerlendirilmesi için şeffaf ve hesaplanabilir bir sistem geliştirmek zorundadır. Her beş yılda bir toplanan Taraflar Konferansı'nda bu süreç gözden geçirilecek ve gerekiyorsa hedefler revize edilecektir.
PARİS ANLAŞMASININ KÜRESEL ETKİLERİ
Paris Anlaşması, iklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir adım olarak değerlendirilmektedir. Özellikle 1.5°C hedefi, küçük ada ülkeleri ve gelişmekte olan ülkelerin talepleriyle kabul edilmiştir. Bu hedef, dünya ekonomisinin, özellikle fosil yakıtlar yerine temiz enerjiye geçişi zorunlu kılacaktır. Ancak mevcut ulusal taahhütler, dünya sıcaklığının 2.7°C artışına yol açabileceği öngörülmektedir. Bu nedenle, ülkelerin her beş yılda bir emisyon hedeflerini güçlendirmeleri beklenmektedir.
ANLAŞMANIN MADDELERİ
- Madde 1
Bu anlaşmada, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi'nde belirtilen tanımlar geçerlidir. Taraflar, bu anlaşmaya dayanarak iklim değişikliğiyle mücadele için işbirliği yapmayı kabul ederler.
- Madde 2
Anlaşma, iklim değişikliğinin etkilerini azaltmak amacıyla sıcaklık artışını 2°C'nin altında tutmayı ve 1.5°C ile sınırlamayı hedefler. Ayrıca, düşük emisyonlu kalkınma ve iklim değişikliğine direncin artırılması için küresel çabaları güçlendirmeyi amaçlar.
- Madde 3
Tüm taraflar, ulusal katkılarını belirleyip, uygulamak için çabalar sarf edecek ve gelişmekte olan ülkelere destek sağlanacaktır. Çabaların ilerlemesi izlenerek zamanla daha fazla ilerleme kaydedilecektir.
- Madde 4
Taraflar, sera gazı emisyonlarını azaltmayı ve bu konuda küresel düzeyde dengeyi sağlamayı hedefleyecekler. Ayrıca, gelişmekte olan ülkelerin katkılarını artırabilmesi için gerekli destek sağlanacaktır.
- Madde 5
Taraflar, sera gazı yutak ve rezervlerini korumalı ve güçlendirmelidir. Ormansızlaşma gibi sorunlarla mücadele için gelişmekte olan ülkelere destek sağlanacaktır.
- Madde 6
Taraflar, gönüllü işbirliği yaparak sera gazı azaltımlarını transfer edebilir. Bu işbirliği, sürdürülebilir kalkınmayı teşvik eder ve çevresel bütünlüğü sağlar.
- Madde 7
Taraflar, iklim değişikliğine karşı uyum sağlamak için küresel hedefler belirler ve gelişmekte olan ülkelerin uyum çabalarına destek verir. Uyum eylemlerinin geliştirilmesi gerektiği kabul edilir.
- Madde 8
İklim değişikliğiyle ilgili kayıp ve zararların azaltılması için işbirliği yapılacaktır. Bu, erken uyarı sistemleri, risk sigortası ve toplulukların dirençliliğini artırmayı içerir.
- Madde 9
Gelişmiş ülkeler, gelişmekte olan ülkelere finansal destek sağlayacaktır. Bu destek, azaltım ve uyum eylemlerini desteklemeyi hedefleyecektir.
- Madde 10
Teknoloji transferi ve geliştirilmesi konusunda taraflar işbirliği yapacaktır. Bu, iklim değişikliğiyle mücadelede etkili bir şekilde kullanılacak teknolojilerin yaygınlaştırılmasını içerir.
- Madde 11
Kapasite geliştirme çalışmaları, özellikle gelişmekte olan ülkelerde iklim değişikliğiyle mücadelede etkili olmayı sağlamak için artırılacaktır. Taraflar, bu çabaları desteklemeyi kabul eder.
- Madde 12
Taraflar, iklim değişikliği eğitimi, kamu farkındalığı ve bilgiye erişimi artırmaya yönelik işbirliği yapacaktır.
- Madde 13
Taraflar, eylem ve destekler için şeffaflık çerçevesi oluşturacaktır. Gelişmekte olan ülkeler, bu süreçte esneklikten yararlanacaktır.
- Madde 14
Taraflar, bu anlaşmanın uygulanmasını izlemek için küresel bir durum değerlendirmesi yapacaktır. Bu değerlendirme, beş yılda bir yapılacaktır.
- Madde 15
Bir mekanizma kurulacak ve taraflar arasında şeffaflık, kolaylaştırma ve esneklik sağlanacaktır. Bu komite, anlaşmanın uygulanmasını kolaylaştırmak için çalışacaktır.
- Madde 16
Taraflar Konferansı, bu anlaşmanın uygulanmasını düzenli olarak gözden geçirecek ve gerekli kararları alacaktır.
- Madde 17
Sekretarya, bu anlaşmanın uygulanmasını izlemek ve organize etmek için görev yapacaktır. Sekretarya, aynı zamanda Paris Anlaşması Taraflar Konferansı’yla koordinasyon sağlayacaktır.
- Madde 18
Bilimsel ve Teknolojik Danışma Yardımcı Organı ve Uygulama Yardımcı Organı, bu anlaşma çerçevesinde işlevlerini yerine getirecektir. Bu organlar, Paris Anlaşması çerçevesinde de benzer görevler üstlenecektir.
- Madde 19
Paris Anlaşması Taraflar toplantısı, yeni yardımcı organlar ve kurumsal düzenlemeler için kararlar alacaktır. Bu kararlar, anlaşmanın uygulanmasını destekleyecektir.
- Madde 20
Bu anlaşma, Birleşmiş Milletler’in New York'taki merkezinde 2016-2017 yılları arasında imzaya açılacak ve ardından katılıma açık olacaktır.
- Madde 21
Anlaşma, 55 ülkenin onay vermesinin ardından yürürlüğe girecektir. Sera gazı emisyonlarının %55'ini kapsayan ülkelerin onayları gereklidir.
- Madde 22
Sözleşme’nin değişiklik kabulü ile ilgili kurallar, bu anlaşmaya da uygulanacaktır. Bu değişiklikler, sözleşmeye ekler şeklinde dahil edilebilir.
- Madde 23
Anlaşmanın ekleri, anlaşmanın ayrılmaz bir parçasıdır ve değişikliklere açık olabilir. Ekler bilimsel, teknik veya idari bilgiler içerebilir.
- Madde 24
Uyuşmazlıkların çözümü ile ilgili kurallar, bu anlaşmaya da uygulanacaktır. Bu süreç, tarafların anlaşmazlıkları çözmesini sağlar.
- Madde 25
Her tarafın bir oy hakkı vardır. Bölgesel ekonomik entegrasyon teşkilatları, kendi üye devletlerinin sayısına eşit oy hakkına sahip olacaktır.
- Madde 26
Birleşmiş Milletler Teşkilatı'nın Genel Sekreteri, bu anlaşmanın depoziteri olacaktır ve belgeleri toplayacaktır.
- Madde 27
Bu anlaşmaya çekince konulamaz. Taraflar, anlaşma hükümlerine tamamen uymalıdır.
- Madde 28
Taraflar, üç yıl sonra yazılı bildirimde bulunarak anlaşmadan çekilebilir. Çekilme, bildirimden bir yıl sonra yürürlüğe girer.
- Madde 29
Anlaşma, Arapça, Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça ve İspanyolca dillerinde eşit geçerliliğe sahip olacak şekilde düzenlenmiştir.
- Madde 30
Anlaşma, 12 Aralık 2015 tarihinde Paris'te kabul edilmiştir. Bu anlaşma, taraflarca imzalanmış ve kabul edilmiştir
