Paşa Helvası, Kütahya iline özgü geleneksel bir Türk tatlısıdır ve Osmanlı döneminden günümüze uzanan köklü bir geçmişe sahiptir. Kütahya Ticaret Borsası tarafından 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işareti olarak 5 Ocak 2021 tarihinde tescil edilmiştir. Bu tatlı, Kütahya’nın mutfak kültürünün önemli bir parçası olup, özellikle ramazan aylarında yaygın olarak tüketilir.

^{Paşa Helvası (AA)}

Tarihçe ve Köken

Paşa Helvası’nın geçmişi, 19. yüzyıl Osmanlı dönemine dayanır. Rivayete göre, 1898 yılında Kütahya’da helva ustaları, dönemin Osmanlı Valisi Fuat Paşa için özel bir tatlı hazırlamak istemiştir. Daha önce yapılmamış bir helva yapma amacıyla, tahin ve susamın ana malzemeler olarak kullanıldığı bu özgün tatlı geliştirilmiş ve valinin beğenisini kazanarak “Paşa Helvası” adını almıştır. Bu isim, hem tatlının prestijini hem de yöreyle olan bağını vurgular.

Özellikleri

Paşa Helvası, küçük küp şeklinde kesilen, sert ancak dişe yapışmayan bir yapıya sahip bir tatlıdır. Üzeri bolca susamla kaplıdır, bu da hem görsel hem de tat açısından ayırt edici bir özelliktir. Geleneksel yöntemlerle ve özellikle bakır kazanlarda üretilmesi, helvanın karakteristik lezzetini ve dokusunu korumasına katkı sağlar. Kütahya’nın mutfak geleneğinde önemli bir yere sahip olan bu tatlı, yöresel ustalık ve titizlikle hazırlanır.

Üretim Süreci

Paşa Helvası’nın üretimi, geleneksel yöntemlere bağlı kalarak Kütahya ilinde gerçekleşir. Üretim süreci, ustalık gerektiren hassas aşamalardan oluşur ve aşağıdaki bileşenlerle yapılır:

Bileşenler

• Şeker: %45 ± 5
• Su: %5 ± 1
• Limon Tuzu (Sitrik Asit): %0,3
• Susam (Sesamum indicum L.): %45 ± 5
• Tahin: %5 ± 1

^{Paşa Helvası (AA)}

Üretim Aşamaları

1. Şerbet Hazırlığı: Şeker, su ve limon tuzu, rezistanslı bakır kazanlarda karıştırılarak ısıtılır. Şerbet, 118-120°C sıcaklığa ulaştığında kaynatma işlemi tamamlanır.
2. Hamur Yoğurma: Şerbet, hamur yoğurma kazanına alınır ve sıcaklığı 50-55°C’ye düştüğünde tahin ile beyaz susam eklenir. Karışım, yoğun ve susamla zengin bir helva hamuru haline gelene kadar karıştırılır. Hamurun kıvamı gözle kontrol edilir.
3. Presleme ve Dinlendirme: Hazırlanan helva hamuru, 36x36x3 cm boyutlarındaki paslanmaz çelik tepsilere dökülür ve preslenir. Tepsiler, serin bir ortamda 24 saat boyunca soğumaya ve dinlenmeye bırakılır.
4. Kesme ve Ambalajlama: Dinlenen helva, 2,5x2,5 cm’lik küpler halinde kesilir ve yüzeyi susama bulanır. Helva parçalarının birbirine yapışmaması için aralarına susam serpilir ve tepsilere yerleştirilir. Son olarak kutulanarak serin ve rutubetsiz bir ortamda saklanmak üzere satışa sunulur.

Coğrafi Bağlantı

Paşa Helvası’nın tüm üretim aşamaları, Kütahya ilinde gerçekleşmelidir. Yöreyle olan ün bağı ve geleneksel üretim yöntemleri, bu tatlının Kütahya’ya özgü bir mahreç işareti olarak tescil edilmesinin temel nedenlerindendir. Osmanlı’dan günümüze kuşaktan kuşağa aktarılan bu yöntemler, helvanın özgünlüğünü ve kalitesini korur.

Denetim ve Kalite Kontrolü

Paşa Helvası’nın üretim süreci, Kütahya Ticaret Borsası koordinasyonunda, Kütahya İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ile ortaklaşa oluşturulan dört kişilik bir denetim mercii tarafından düzenli olarak kontrol edilir. Denetimler, yılda en az bir kez yapılır ve şikayet durumunda 15 gün içinde ek denetim gerçekleştirilir. Bu denetimlerde, kullanılan bileşenlerin oranları ve üretim metoduna uygunluk titizlikle incelenir. Denetim mercii, gerektiğinde kamu veya özel kuruluşlardan uzman desteği alabilir.

Kullanım ve Tanıtım

Paşa Helvası ibaresi ve mahreç işareti amblemi, ürünün kendisi veya ambalajı üzerinde yer alır. Eğer bu mümkün değilse, işletmelerde kolayca görülebilecek şekilde sergilenir. Bu, helvanın Kütahya’ya özgü bir ürün olduğunu vurgular ve tüketicilere kalite güvencesi sunar.