Pasif radar sistemleri, elektromanyetik sinyalleri aktif olarak göndermeden, çevredeki kaynaklardan gelen sinyalleri dinleyerek hedef tespiti ve takibi gerçekleştiren radar türleridir. Bu sistemlerin bir alt uygulaması olan Bearing Only Tracking (BOT), hedefin sadece yön (azimut) bilgisi ile izlenmesini amaçlayan ve özellikle düşük görünürlüklü (stealth) operasyonlarda tercih edilen yöntemdir. Aktif sinyal yayımı olmadan hedef izleme sağladığı için hem askeri hem de savunma sanayii uygulamalarında kritik öneme sahiptir.

Tarihçe

Pasif radar konsepti, II. Dünya Savaşı sırasında İngiltere'de radyo yayınlarını dinleyerek hava araçlarını izleme amacıyla ilk kez teorik düzeyde ortaya çıkmıştır. Teknolojik gelişmelerle birlikte 1970’lerden itibaren daha gelişmiş sensör sistemleri ve işleme algoritmaları sayesinde BOT teknikleri pratikte uygulanabilir hâle gelmiştir. 2000'li yıllarda gelişen elektronik harp sistemleri, yön bazlı pasif izlemeyi hem daha zorunlu hem de daha mümkün kılmıştır.

Temel İlkeler ve Yöntemler

Yön Bilgisine Dayalı Takip (Bearing Only Tracking)

Bearing Only Tracking yönteminde, sensör hedefe doğrudan bir sinyal göndermeksizin yalnızca aldığı elektromanyetik işaretlerin yönünü (azimut açısını) ölçer. Bu yön bilgileri zamana bağlı olarak kaydedilir ve hedefin konumu, hızı gibi dinamikleri bu verilerle tahmin edilir.

BOT sistemlerinde temel adımlar

1. Ölçüm: Her bir zamanda hedefin bulunduğu azimut yönü belirlenir.
2. Filtreleme: Ölçümler genellikle Genişletilmiş Kalman Filtresi (EKF), Unscented Kalman Filtresi (UKF) veya Parçacık Filtresi (PF) gibi algoritmalarla işlenir.
3. Tahmin: Zamanla değişen yön ölçüleriyle hedefin yörüngesi tahmin edilir.

Tek Sensör vs. Çoklu Sensör Kullanımı

• Tek Sensörlü BOT: Uzun dönem ölçüm gerektirir; gözlemlerden hareketle hedefin manevra yapıp yapmadığı anlaşılır.
• Çoklu Sensörlü BOT (Passive Multistatic Radar): Birden fazla istasyondan eş zamanlı yön ölçümü alınarak hedefin konumu daha kesin olarak belirlenir. Üçgensel konumlama (triangulation) temel yöntemdir.

^{Pasif Radar (MilitaryEmbedded)}

Kullanım Alanları

• Askerî Savunma Sistemleri: Düşman radarına yakalanmadan hava, deniz ve kara hedeflerinin takibinde.
• Elektronik Harp: Düşük güç tüketimi ve düşük elektromanyetik görünürlük sayesinde radar tespiti yapılmadan istihbarat sağlama.
• Hava Trafik Kontrolü: Aktif radar sinyali verilmeyen bölge ve senaryolarda uçuş güvenliği sağlama.
• İnsansız Hava Araçları (İHA) Uygulamaları: Düşük ağırlık ve enerji avantajları nedeniyle ideal çözümdür.

Avantajlar

• Pasif çalıştığı için elektromanyetik iz bırakmaz; düşman radar sistemleri tarafından algılanması zordur (stealth uyumlu).
• Aktif radar sistemlerine göre daha düşük enerji tüketimine sahiptir.
• Basit yapısı sayesinde daha düşük maliyetle kurulabilir.
• Gelişmiş sinyal işleme yöntemleriyle çoklu hedef izleme potansiyeli sunar.
• Karmaşık ortam koşullarında (gürültü, elektronik karıştırma vb.) daha dayanıklı olabilir.

Kısıtlar

• Sadece yön (azimut) bilgisi elde edildiği için hedefin tam konumunu belirlemek zordur; konum tahmini zamanla yapılabilir.
• Manevra yapan hedeflerin izlenmesinde hata payı artar, yüksek dinamikli senaryolarda takip performansı düşebilir.
• Etkili takip için sürekli ve uzun süreli gözleme ihtiyaç duyar.
• Yüksek doğruluk için çoklu sensör entegrasyonu (sensör füzyonu) gerekebilir.
• Gürültü ve sinyal parazitleri yön ölçümlerini olumsuz etkileyebilir.

Teknik Gelişmeler ve Trendler

• Yapay Zeka Destekli İzleme: Derin öğrenme tabanlı algoritmalar, yön verilerini kullanarak daha yüksek doğrulukta hedef tahmini sağlar.
• RF Spektrum Yoğunluğu Analizi: Gelişmiş sinyal işleme teknikleri sayesinde çok sayıda sinyal kaynağı arasından hedef ayrıştırması yapılabilmektedir.
• Quantum Radar ve Yeni Sensörler: Pasif izleme sistemleri, kuantum teknolojileriyle birlikte daha hassas ölçümler yapabilir hâle gelmektedir.