Peder Olmak Sanatı, Tanzimat Dönemi'nin üretken ve öncü yazarlarından Ahmet Mithat Efendi (1844-1912) tarafından kaleme alınmış ve Gizem Akyol tarafından yayına hazırlanarak Dergâh Yayınları tarafından yayımlanmış, pedagojik ve toplumsal içerikli bir deneme kitabıdır. Eser, özellikle gençlere yönelik olarak evliliğin amacını, iyi bir evlat yetiştirmenin önemini ve Batı ile Osmanlı evlilik anlayışları arasındaki farklılıkları eleştirel bir karşılaştırma ile ele almaktadır. Ekim 2013'te basılan kitap, 94 sayfadan oluşmaktadır.
İçerik ve Tematik Yapı
Peder Olmak Sanatı'nın temel amacı, Ahmet Mithat Efendi'nin gözünden evliliğin sadece bireysel bir birliktelik olmanın ötesinde, toplumsal bir sorumluluk olan "iyi evlat yetiştirme" gayesini taşımaktır. Yazar, bu çerçevede gençlere evliliğin gerçek maksadını anlatmayı hedefler. Kitabın ana tartışma konularından biri, Batı'dan gelen evlilik anlayışıyla, geleneksel Osmanlı evlilik ve aile yapısının karşılaştırılmasıdır. Ahmet Mithat Efendi, bu iki anlayış arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları ortaya koyarak, okuyucuyu her iki modelin de olumlu ve olumsuz yönleri üzerine düşünmeye sevk eder.
Eser, özellikle babalara ve baba adaylarına yönelik öğütler içermekle birlikte, annelerin rolüne de değinmektedir. Pedagoji alanındaki temel prensipleri ve çocuk yetiştirme sorumluluklarını vurgulayan kitap, aile kurumunun sağlam temeller üzerine kurulmasının toplumsal kalkınmadaki rolünü de işaret eder. Ahmet Mithat Efendi, bu kitabıyla, aile yapısının birey ve toplum için arz ettiği önemi, kendi dönemi açısından ele alırken, evrensel değerlere de göndermeler yapar.
Dil ve Üslup
Ahmet Mithat Efendi'nin Peder Olmak Sanatı adlı eserindeki dil ve üslup, yazarın genel olarak öğretici anlatım tarzını yansıtır. Kitap, gençlere hitap etme amacı güttüğü için sade, akıcı ve anlaşılır bir dille kaleme alınmıştır. Karmaşık felsefi tartışmalardan ziyade, pratik ve gözleme dayalı tespitler ön plana çıkarılmıştır. Yazar, toplumsal konularda sahip olduğu bilgi ve tecrübeyi, okuyucuya doğrudan ve samimi bir biçimde aktarır. Yer yer nasihat veren bir ton sezilse de metin genelinde nesnel bir bakış açısı korunmaya çalışılmıştır. Eserde reklam veya övgü dili kullanılmamış, ana konunun pedagojik ve toplumsal boyutlarına odaklanılmıştır.
Yazarın Konumu ve Eserin Önemi
Ahmet Mithat Efendi, Tanzimat Dönemi'nin en çok eser veren ve en geniş okuyucu kitlesine ulaşan yazarlarından biridir. O, roman, hikâye, tiyatro, tarih ve felsefe gibi farklı alanlarda eserler vermiş, halkı aydınlatmayı ve bilgilendirmeyi temel misyonu edinmiştir. Peder Olmak Sanatı yazarın bu çok yönlülüğünü ve toplumsal konulara olan ilgisini gösteren bir çalışmadır.
Eser, Türk edebiyatında pedagojik temalı denemelerin erken örneklerinden biri olmasıyla önem taşır. Kitap, yayımlandığı dönemde gençlerin evlilik ve aile kurumu hakkında doğru bilgi edinmelerine katkı sağlamış, aynı zamanda Batılılaşma süreciyle birlikte değişen aile yapılarına dair dönemin tartışmalarına ışık tutmuştur. Bu yönüyle, sosyoloji, eğitim tarihi ve edebiyat araştırmacıları için değerli bir kaynak niteliğindedir.
