Rashōmon, Japon yönetmen Akira Kurosawa’nın uluslararası ün kazanmasını sağlayan başyapıtlarından biridir. 1950 yılında gösterime giren film, Ryūnosuke Akutagawa’nın “Rashōmon” ve “Yabu no Naka” adlı öykülerinden uyarlanmıştır. Çoklu bakış açısı anlatımıyla sinema tarihinde özgün bir yer edinen bu yapıt, gerçeklik, hafıza ve ahlaki çöküntü gibi temalar etrafında şekillenir. Film, yalnızca Japon sinemasının değil, dünya sinema tarihinin de dönüm noktalarından biri olarak kabul edilmektedir.

Konu

Rashōmon, 12. yüzyıl Japonya’sında, yıkık dökük Rashōmon Kapısı önünde geçen çerçeve bir hikâye ile başlar. Şiddetli bir yağmur altında bir rahip, bir oduncu ve bir halk adamı, kısa süre önce meydana gelmiş bir cinayet ve tecavüz olayını tartışır. Bu olay, ormanda geçmektedir: bir samuray öldürülmüş, karısı ise bir haydut tarafından saldırıya uğramıştır. Olay, mahkemede dinlenen tanıkların ifadeleriyle dört farklı perspektiften anlatılır: haydut Tajōmaru, samurayın karısı, ölen samurayın bir medyum aracılığıyla aktarılan sözleri ve oduncunun tanıklığı.

Bu dört anlatım birbirinden önemli ölçüde farklılık gösterir. Böylece seyirciye sunulan olay örgüsü, gerçeğin ne olduğu konusunda kesin bir yargıya varılmasını imkânsız kılar. Film, anlatıların güvenilirliğini sorgularken, kişisel çıkarların, suçluluk duygusunun ve utancın hakikati nasıl eğip bükebileceğini irdeler.

Tema

Rashōmon, öznel gerçeklik anlayışını merkeze alır. Filmdeki anlatı yapısı, mutlak hakikatin olanaksızlığı düşüncesine dayanır. Tanıklıkların çelişkili olması, belleğin güvenilmezliğini ve her bireyin yaşadığı olayları kendi içsel dünyası doğrultusunda anlamlandırdığını gösterir. Bu yapı, adaletin tesis edilmesinde karşılaşılan epistemolojik zorluklara dikkat çeker. Aynı zamanda film, savaş sonrası Japon toplumunun yaşadığı ahlaki çöküntüyü ve değer erozyonunu simgeler: yıkık tapınak kapısı, durmaksızın yağan yağmur ve karakterlerin bencil tutumları, toplumsal bozulmanın metaforları hâline gelir. Film, mutlak bir sonuç sunmak yerine, belirsizlik ve sorgulama üzerine kurulu bir anlatı tercih eder.

^{Raşoman filmi Fragmanı (Youtube)}

Yapım ve Yayın Bilgileri

Film, Daiei Film stüdyosu tarafından üretilmiş; yönetmenliğini ve senaryo uyarlamasını Akira Kurosawa üstlenmiştir. Senaryo, Kurosawa ile birlikte Shinobu Hashimoto tarafından yazılmıştır. Görüntü yönetmeni Kazuo Miyagawa, besteci ise Fumio Hayasaka’dır. Rashōmon, sade dekor kullanımı, doğal ışıkla çekilen sahneleri ve yenilikçi kamera açılarıyla dönemi için öncü sayılan teknikler barındırır. Güneşe doğru yapılan çekimler, hızlı kurgu geçişleri, karakterlerin doğrudan kameraya hitap etmesi gibi öğeler, film diline katkıda bulunur. Orman sahnelerinde elde kamera ve ışık-gölge oyunları, karakterlerin içsel çatışmalarını yansıtmak için özenle kullanılmıştır.

Oyuncular

• Toshirō Mifune – Tajōmaru (haydut)
• Machiko Kyō – Samurayın karısı
• Masayuki Mori – Samuray
• Takashi Shimura – Oduncu
• Minoru Chiaki – Rahip
• Kichijirō Ueda – Halk adamı
• Fumiko Honma – Medyum

Yayın ve Uluslararası Etki

Rashōmon, 1950 yılında Japonya’da gösterime girmiştir. 1951 Venedik Film Festivali’nde kazandığı Altın Aslan ile Batı’da Japon sinemasına olan ilginin artmasına önayak olmuştur. Film, 1952’de Akademi Onur Ödülü kazanarak uluslararası alanda da büyük takdir toplamıştır.

Çoklu bakış açısı anlatımı, sinema teorisinde “Rashōmon etkisi” (Rashomon effect) terimiyle anılmaya başlanmıştır. Bu terim, aynı olayın farklı kişilerce farklı biçimde aktarılması durumunu tanımlamak için kullanılır.

Ödüller ve Adaylıklar

Kazandığı Ödüller:

• 1951 Venedik Film Festivali – Altın Aslan (En İyi Film)
• 1952 Akademi Onur Ödülü – En İyi Yabancı Film
• 1952 National Board of Review – En İyi Yabancı Film

Adaylıklar:

• 1953 BAFTA – En İyi Yabancı Film (Aday)