Halkbilim araştırmaları, folklor çalışmaları ve edebiyat incelemeleriyle tanınan M. Sabri Koz, Türk kültür tarihi içinde hem derleyici hem de araştırmacı kimliğiyle öne çıkmıştır. Elli yılı aşan çalışma hayatında halk edebiyatı, yazma eserler, cönkler, sahaflık kültürü ve Osmanlı dönemi el yazmaları üzerine çok sayıda yayına, derlemeye ve bilimsel etkinliğe katkıda bulunmuştur. Eğitimcilikten yayınevi danışmanlığına uzanan bir kariyere sahip olan Koz, Türk halk kültürünün korunması ve belgelenmesi yönünde önemli adımlar atmıştır.

Hayatı ve Eğitimi

M. Sabri Koz, 11 Eylül 1950 tarihinde Sivas’ın Divriği ilçesine bağlı Kırkgöz köyünde doğmuştur. İlk ve ortaöğrenimini Divriği’de tamamlamış, 1968’de Sivas Öğretmen Okulu’ndan mezun olmuştur. Ardından İstanbul Eğitim Enstitüsü Türkçe Bölümü’nü bitirerek Türkçe öğretmeni unvanı almıştır. 1991 yılında Anadolu Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde lisans eğitimini tamamlamıştır. Sakarya, Kahramanmaraş ve İstanbul’da öğretmenlik ve idarecilik yapmış, 1997 yılında emekliye ayrılmıştır.

Mesleki Çalışmaları ve Folklor Araştırmaları

Koz, öğretmenlik yıllarından itibaren halk edebiyatına ve folklora yönelmiştir. Çalışma hayatı boyunca Türk dili, kültürü ve folkloru üzerine araştırmalar yürütmüştür. 1990-1998 yılları arasında sahaflık alanında görev yapmış, eski ve nadir kitaplar üzerine uzmanlaşmıştır. 1998-1999 yıllarında Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı’nın Bilgi-Belge Merkezi’nde bulunan Pertev Naili Boratav Arşivi'nde danışman ve editör olarak görev almıştır. Bu dönemde halk kültürüyle ilgili belgelerin günümüz Türkçesine kazandırılmasına katkıda bulunmuştur. Daha sonra Yapı Kredi Yayınları’nda danışman ve editör olarak çalışmıştır.

Edebiyat Durağı ve Folklor Görüşleri

2025 yılında Esenler Belediyesi tarafından düzenlenen Edebiyat Durağı programına konuk olan Sabri Koz, folklorun milletin kopmaması gereken bir kültürel birikim olduğunu vurgulamıştır. Halkın folkloru yalnızca oyun ve türküden ibaret sandığını, oysa halkın kültür olarak yarattığı her şeyin folklorun kapsamına girdiğini ifade etmiştir. Türkiye’de II. Meşrutiyet’ten itibaren başlayan Türkçülük hareketlerinin, milli bilincin oluşumunda önemli rol oynadığını; Cumhuriyet’in ilk döneminde öğretmenlere kültür araştırmaları görevi verildiğini, kendisinin de bu çizgide çalışan ikinci kuşak araştırmacılardan biri olduğunu belirtmiştir.

Koz, öğrencilik yıllarında Behçet Necatigil, Orhan Şaik Gökyay, Cemil Yener ve Enver Naci Gökşen gibi hocalardan ders almış; Necatigil’in yönlendirmesiyle şiirden halk kültürü alanına yönelmiştir. Bu etkiyle halkbilimi araştırmalarına ağırlık vermiştir.

Yazma Eserler ve Cönkler Üzerine Görüşleri

Sabri Koz, yazma eserler ve cönklerin Türk kültür tarihi açısından birer hafıza unsuru olduğunu dile getirmiştir. 2018 yılında Kadıköy’de düzenlenen “Cönkler, Yazmalar, Hikâyeler” başlıklı söyleşide, Türkiye’nin her türlü yıkıma ve tahribata rağmen hâlâ bir “yazma kitap cenneti” olduğunu belirtmiştir. Yangın, sel, tahribat ve yurtdışına çıkarılma gibi nedenlerle birçok eserin kaybolmasına karşın, Türkiye’de eski kitapların tükenmediğini, Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde hâlâ keşfedilmemiş el yazmaları bulunduğunu ifade etmiştir.

Cönkleri köy halkının hazırladığı, uzunlamasına kesilmiş ve elde dikilmiş defterler olarak tanımlamış; bu eserlerin halkın edebî üretimini belgeleyen temel kaynaklar arasında yer aldığını vurgulamıştır. Yazma eser merakının sahaf kültürüyle geliştiğini, sahafların kültürel aktarımda önemli bir köprü oluşturduğunu belirtmiştir.

“Anadolu Âşıkları” Dizisi ve Ahmet Şükrü Esen Arşivi

Sabri Koz’un editörlüğünü üstlendiği “Anadolu Âşıkları” dizisi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları tarafından yayımlanmıştır. Dizi, folklor araştırmacısı Ahmet Şükrü Esen’in defterlerinden derlenen metinlerin yayımlanmasını konu almaktadır. Koz, Esen’in arşivinin Türk folkloru için bir hazine niteliğinde olduğunu, Pertev Naili Boratav’ın yöntemleri doğrultusunda çalıştıklarını ifade etmiştir. Dizinin ilk kitabı “Karacaoğlan” olup, Prof. Dr. İsmail Görkem tarafından hazırlanmıştır. Bu eser, daha önce yayımlanmamış şiirleri ve bilinen metinlerin değişkelerini içererek halk edebiyatı araştırmalarında yeni bir kaynak oluşturmuştur.

Koz, ayrıca dizinin ilerleyen ciltlerinde Dadaloğlu, Erzurumlu Emrah, Bolulu Dertli, Tokatlı Nûrî, Develili Seyrânî gibi halk şairlerinin de yer alacağını bildirmiştir. Projenin amacı, 1920’li yıllarda yapılan derlemelerin bilimsel ölçütlerle yeniden yayımlanarak günümüz araştırmacılarına sunulması olmuştur.

Eserleri ve Yayın Faaliyetleri

Sabri Koz, halkbilimi, yemek kültürü, halk hikâyeleri, mizah ve sözlü gelenek konularında çok sayıda kitap yayımlamıştır. Çalışmaları arasında “Nasreddin Hoca Kitabı”, “Yağmur Duası Kitabı”, “Karacaoğlan Kitabı”, “Köroğlu Kitabı”, “Yemek Kitabı”, “Gül Ağacı Boy Vermez”, “Türk Kahvesi” ve “Geredeli Figanî” gibi eserler bulunmaktadır.

Çocuk edebiyatı alanında Sayit Sandaş, Ali Güzelbahçeli ve Emre Gülbalı takma adlarını kullanarak yaklaşık elli kitap yazmıştır. Ayrıca Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, AnaBritannica, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi gibi kaynaklarda bine yakın madde kaleme almıştır. TDV İslâm Ansiklopedisi’ne de katkıda bulunmuştur.

Ödüller ve Katkılar

Sabri Koz, halk kültürüne yaptığı hizmetlerden dolayı çeşitli kurumlarca ödüllendirilmiştir. 1986’da İhsan Hınçer Türk Folkloruna Hizmet Ödülü, 2003’te TROYA Derneği Pertev Naili Boratav Ödülü, 2006’da Sadi Yaver Ataman Türk Kültürüne Hizmet Ödülü, 2008’de Hüseyin Gazi Kültür ve Sanat Vakfı Türk Halk Kültürüne Hizmet Ödülü, 2011’de UNİMA Millî Merkezi Ödülü, 2015’te ESKADER Ödülü ve 2023’te 26. Motif Halk Bilim Ödülünü almıştır.

Kültürel Miras Anlayışı

Koz, halk biliminin yalnızca geçmişi değil, yaşayan kültürel sürekliliği anlamaya yönelik olduğunu savunmuştur. Folklorun, halkın yarattığı tüm maddi ve manevi unsurları kapsadığını; öğretmenlerin, yazarların ve araştırmacıların bu mirası korumakla yükümlü olduğunu dile getirmiştir. Bu yaklaşım, onun çalışmalarını yalnızca akademik bir alanla sınırlı tutmamış, kültür aktarımını toplumsal bir görev haline getirmiştir.