Şaman ve Tengri Bir "Bozkır Tarihyazımı" Eleştirisi, tarihçi Ahmet Demirhan tarafından kaleme alınmış; eski Türk tarihine yönelik bozkır merkezli kurguları eleştirel olarak sorgulayan bir çalışmadır. Dergâh Yayınları’nın Tarih serisinde Ağustos 2024’te yayımlanan eser, 456 sayfalık metniyle “bozkır” imgesinin tarihsel gerçeklikle örtüşmeyen bir ideolojik araç olarak nasıl kurgulandığını tartışır.

Konu

Kitap, Oğuznameler, Dede Korkut, Ötüken, Ergenekon gibi efsaneler üzerinden şekillenen bozkır tasavvurunu inceler. “Bozkır tarihyazımı” terimiyle tanımlanan bu yaklaşımın Avrupa merkezli jeopolitik bir inşa olduğunu savunur. Ayrıca Kayı boyu, kabile yapıları, Orta Asya geleneği, kanun-örf çatışması gibi kavramların gerçekçi temelleriyle mi yoksa mitik anlatılarla mı oluşturulduğu eleştirel bir bakışla değerlendirilmektedir.

Temalar

• Bozkır Kavramının İnşası: Hint‑Avrupa önyargılı tarih kuramlarına karşı; bozkırı göçebe, dağınık bir coğrafya olarak yeniden kurgulamanın eleştirisi yapılır.
• Mitoloji ve Tarih Arasındaki İlişki: Efsanelerin tarih narratifine dönüştürülme biçimleri ve bozkır kültüründen türemiş mitolojik figürlerin etkisi anlatılır.
• Etnik ve Siyasi Teşekkül: Bozkırın antropolojik yapısından ziyade siyasi oluşumları üzerinden millet kimliğinin inşa edilmesi ele alınır.
• Eleştirel Türkiyatçılık: Türkiyat literatüründe antropolojik, etnografik ve kozmolojik kavramların tarihsel gerçekliklerle ne ölçüde örtüştüğü konusu sorgulanır.

Anlatım ve Üslup

Demirhan, akademik ve eleştirel bir dille, yoğun alıntılarla desteklenen bir anlatım kullanır. Kitap, bozkır temasını çok yönlü analiz ederken nesnel tartışmalara dayanan bir yaklaşım benimser. Kavramsal netlik ve sorgulayıcı bir perspektif eserin temel söylemsel özellikleridir.