Sandıklı alacaşı, Afyonkarahisar ilinin Sandıklı ilçesinde üretilen geleneksel bir pilav yemeğidir. Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından mahreç işareti alarak tescillenmiştir. Adını, temel bileşenleri olan yeşil mercimek ve bulgurun karışımından oluşan alacalı görünümden alır. Yemeğin adı "alaca" ve "aş" kelimelerinin birleşimiyle oluşmuştur. Sandıklı mutfak kültürünün önemli bir parçası olup, bölgeye özgü nitelikler taşır.

Ürün Özellikleri

Sandıklı alacaşı, yeşil mercimek, bulgur, kuru soğan, buğday unu, salça, sıvı yağ, tuz, kuru nane ve su kullanılarak hazırlanır. Ayırt edici özelliği, soğan, un ve salçanın sıvı yağ ile belirli bir sıra ve usulde kavrulmasıyla elde edilen karışımın, pişirme sonunda pilavın yüzeyinde coğrafi sınırda "helimelenme" olarak adlandırılan bir "kaymaklanma" katmanı oluşturmasıdır. Servisi, bu katman bozulmadan, piştiği tencerede ve sıcak olarak yapılır.

Üretim Metodu

Sandıklı alacaşının yapımında, tercihen coğrafi sınırda yetişen küçük taneli yeşil mercimek kullanılır. Üretim aşamaları aşağıdaki gibidir:

• Yeşil mercimek yıkanır, ayıklanır ve su ilave edilerek düdüklü tencerede yaklaşık 1 saat haşlanır.
• Yayvan bir tencerede doğranan soğanlar sıvı yağ ile kavrulur.
• Soğanlar hafif pembeleşmeye başlayınca un ve salça eklenerek kavurma işlemine devam edilir.
• Karışımın üzerine sıcak su ilave edilir.
• Karışım kaynamaya başladığında bulgur tencereye eklenir.
• Bulgurlar suyu tamamen çekmeden önce haşlanmış yeşil mercimek ilave edilir.
• Elde edilen sulu karışıma tuz eklenir ve pişmeye bırakılır.
• Mercimek ve bulgur tamamen karışıp pişinceye kadar aralıklarla karıştırılarak dibine yapışması önlenir.
• Pilav suyu tamamen çekmeden hemen önce son kez karıştırılır, üzerine kuru nane serpilerek kısık ateşte pişirilmeye devam edilir.
• Yemeğin üzeri tamamen helimelendiğinde (kaymaklandığında) servise hazırdır.

Sandıklı alacaşının tüm üretim aşamalarının, ürünün coğrafi sınır ile olan ün bağı ve özgün nitelikleri sebebiyle belirtilen coğrafi sınırda gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Coğrafi Sınır

Sandıklı alacaşının coğrafi sınırı Afyonkarahisar ilinin Sandıklı ilçesidir. Ürünün geçmişi ve mutfak kültüründeki yeri, bu coğrafi sınırla güçlü bir bağ oluşturur.

Denetim

Sandıklı alacaşının denetimi, Sandıklı Belediyesi koordinatörlüğünde oluşturulan bir denetim mercii tarafından gerçekleştirilir. Bu merci, Sandıklı Kaymakamlığından bir kişi, Sandıklı Sebzeciler ve Meyveciler Esnaf Odasından bir kişi ve Sandıklı Belediyesinden iki kişi olmak üzere, alanda uzman toplam 4 kişiden oluşur.

Denetimler, düzenli olarak yılda en az bir kez yapılır; şikâyet üzerine veya gerekli görülen hallerde ek denetimler yapılabilir. Denetim merciinin sorumlulukları; üretimde kullanılan bileşenlerin uygunluğu, üretim metoduna uygunluk ve "Sandıklı alacaşı" ibaresi ile mahreç işareti ambleminin kullanımının uygunluğunu kontrol etmektir. Tespit edilen uygunsuzluklar ilgililere bildirilir ve tescil ettiren kurum olan Sandıklı Belediyesi hukuki süreçleri yürütür.