Semsek, Güneydoğu Anadolu mutfağına özgü, özellikle Şanlıurfa yöresinde yapılan geleneksel bir hamur işi yemeğidir. Kızartılarak hazırlanan bu yemek, iç harcında kıyma, peynir ya da sade peynir kullanılarak çeşitli biçimlerde yapılır. İnce açılan hamurun içine hazırlanan harcın konulup kapatılması ve yağda kızartılmasıyla elde edilir. Etimolojik olarak Farsça kökenli “senbûse” (üçgen başörtüsü) kelimesinden türemiştir. Bölgesel farklılıklara göre “samsa” ya da “sembusek” biçimlerinde de telaffuz edilmektedir.
Semsek (Yapay Zekâ ile Oluşturulmuştur)
Yapım Yöntemi
Temel Malzemeler
Semsek yapımında kullanılan temel malzemeler şunlardır:
- 1 kg un
- ½ kg yağsız kıyma
- 2 adet kuru soğan
- 1 demet maydanoz
- 2 yemek kaşığı sirke ya da limon suyu (hamura eklenir)
- 1 su bardağı sadeyağ (kızartma için)
- Tuz
- Karabiber
Bu malzemelerle yaklaşık dört kişilik semsek hazırlanabilir.
Hamurun Hazırlanışı
Hamur hazırlanırken una az miktarda tuz eklenir. Ardından sirke veya limon suyu katılır. Malzemeler azar azar su ilavesiyle yoğrularak yumuşak fakat ele yapışmayan bir kıvam elde edilir. Yoğurulan hamurdan mandalina büyüklüğünde bezeler ayrılır. Bu bezeler tatlı tabağı büyüklüğünde ve çok ince olmayacak şekilde açılır. Hamurun kıvamı, kızartma sırasında dağılmayacak ve iç harcı taşıyacak kalınlıkta olmalıdır.
İç Harcın Hazırlanışı
İç harç için öncelikle kıyma bir tavada ince doğranmış soğanlarla birlikte kavrulur. Pişirme işlemi, kıymanın suyunu salıp çekmesine kadar sürdürülür. Soğuduktan sonra ince doğranmış maydanoz, tuz ve karabiberle karıştırılır. Böylece iç harç homojen bir karışım hâline gelir. Hazırlanan bu iç harç, hamurun yarısına konulur; diğer yarısı üzerine kapatılır ve kenarları iyice bastırılarak kapatılır. Geleneksel biçimde, kenarları kesilerek şekil verilir. Hazırlanan semsekler sadeyağda iki tarafı da pembeleşinceye kadar kızartılır.
Çeşitleri
Kıymalı Semsek
En yaygın çeşididir. İçinde kıyma, kavrulmuş soğan ve taze maydanoz bulunur. Karabiberle tatlandırılır. Genellikle ana yemek olarak ya da ara sıcak şeklinde servis edilir. Yanında ayran sunumu yaygındır.
Peynirli Semsek
Kıymalı çeşidin aynısı gibi hazırlanır ancak kıyma yerine ufalanmış tuzsuz ya da tuzu alınmış peynir kullanılır. İç harca ayrıca ince doğranmış yeşil soğan, maydanoz, tuz ve isteğe göre pul biber eklenir. Bu çeşidi kahvaltılık veya hafif öğün olarak tüketilir.
Tatlı Semsek
Bu türde sadece iç harç olarak tuzsuz peynir kullanılır. Kızartıldıktan sonra sıcak ya da ılık olarak ya şeker balına ya da pekmeze batırılarak yenir. Bu yönüyle, klasik tuzlu semseklerden ayrılır. Tatlı semsek geleneksel Şanlıurfa sofralarında, özellikle bayramlarda veya özel günlerde tercih edilen bir türdür.
Kültürel ve Dilsel Köken
“Semsek” kelimesi, Farsça kökenli “senbûse” (üçgen başörtü) kelimesinden türetilmiştir. Bu sözcük zaman içinde halk arasında fonetik dönüşüme uğramış ve “semsek” biçimini almıştır. Benzer yemekler Orta Doğu ve Orta Asya’da da bulunmakta olup bu yemeğe benzeyen türlere “sambusak”, “samsa” gibi adlar verilmektedir. Türkiye’deki yerel telaffuzlar arasında samsa ve sembusek gibi biçimler yer almaktadır. Bu çeşitlilik, yemeğin kültürel dolaşımına ve bölgesel adaptasyonlarına işaret eder.
Sunum ve Tüketim
Semsek genellikle sıcak olarak servis edilir. Kıymalı ve peynirli çeşitleri öğle ve akşam öğünlerinde tüketilirken, tatlı semsek daha çok atıştırmalık veya özel gün tatlısı olarak yer bulur. Bazı evlerde ayran ile birlikte sunulurken, özellikle tatlı türü şeker balı veya pekmez eşliğinde ikram edilir. Hamurunun elde açılması, geleneksel mutfak pratiğinin sürdürüldüğünü göstermektedir.
