Konfigürasyon yönetimi, yazılım mühendisliği alanında bir sistemin bileşenlerini tanımlama, izleme, kontrol etme ve düzenleme süreçlerini kapsayan bir disiplindir. Bu disiplin, yazılım projelerinin yaşam döngüsü boyunca, sistem bileşenlerinin tutarlılığını korumayı, değişikliklerin etkilerini izlemeyi ve hataların ortaya çıkmasını en aza indirmeyi amaçlar. Konfigürasyon yönetimi, özellikle büyük ve karmaşık projelerde, yazılım bileşenlerinin doğru bir şekilde çalışmasını ve değişen gereksinimlere uyum sağlamasını güvence altına alır.
Tanım ve Tarihçe
Konfigürasyon yönetimi, yazılım mühendisliği süreçlerinin karmaşıklığının artmaya başladığı 1950'li yıllarda geliştirilmiştir. Bu dönemde yazılım projelerinin sürüm izleme, değişiklik kaydı ve entegrasyon süreçlerini sistematik bir şekilde yönetme gerekliliği ortaya çıkmıştır (Sommerville, 2011). İlk başlarda manuel yöntemlerle gerçekleştirilen konfigürasyon yönetimi süreçleri, yazılım projelerinin büyümesiyle birlikte otomatikleştirilmiştir.
Bu disiplin, yazılım yaşam döngüsü boyunca kalite kontrol, sistem kararlılığı ve entegrasyon uyumu gibi unsurları destekleyen bir yapı sunar. Özellikle büyük ölçekli projelerde, değişikliklerin etkisi ve sistem bileşenlerinin uyumluluğu kontrol altına alınır.
Temel Süreçler
Sürüm Kontrolü
Sürüm kontrolü, bir yazılım projesinde geliştirilen farklı sürümlerin kayıt altına alınmasını ve yönetilmesini sağlayan temel süreçtir. Geliştiriciler tarafından yapılan değişikliklerin geçmiş kaydı tutulur ve gerektiğinde önceki sürümlere geri dönüş yapılabilir. Git gibi dağıtık kontrol sistemleri, bireysel çalışma özgürlüğü sunarken merkezi bir depo üzerinden senkronizasyon sağlar. Subversion (SVN) gibi merkezi kontrol sistemleri ise tüm dosyaların tek bir sunucuda saklanmasını ve yönetilmesini mümkün kılar (Pressman, 2014).
Durum Takibi
Durum takibi, yazılım bileşenlerinin geliştirme, test ve dağıtım süreçleri boyunca hangi aşamada olduğunu izlemeyi amaçlayan bir süreçtir. Bu süreç, yazılım bileşenlerinin mevcut durumunun değerlendirilmesine ve entegrasyon öncesinde uyumluluğunun kontrol edilmesine olanak tanır. Durum takibi ayrıca geliştirme ekiplerine bileşenlerin güncel durumları hakkında bilgi sağlar (Humble ve Farley, 2010).
Değişiklik Yönetimi
Değişiklik yönetimi, yazılım bileşenlerinde yapılan değişikliklerin sistematik bir şekilde kaydedilmesi ve belgelenmesini kapsar. Süreç, sistem üzerinde oluşturabileceği etkiler açısından değişikliklerin değerlendirilmesini içerir. Belgelenen her değişiklik, yazılımın sürdürülebilirliğini ve gerektiğinde geri dönüş yapılabilmesini sağlar (Sommerville, 2011).
Yapılandırma Denetimi
Yapılandırma denetimi, yazılım bileşenlerinin doğru şekilde yapılandırılıp birbiriyle uyumlu çalışmasını sağlamak amacıyla uygulanan bir süreçtir. Bu süreçte, sürüm uyumluluğu ve bileşenler arasındaki ilişkiler ile entegrasyon öncesi kontroller ele alınır. Yapılandırma denetimi, entegrasyon sırasında uyumsuzlukların önlenmesini hedefler (Pressman, 2014).
Kullanım Alanları
Yazılım Geliştirme Projeleri
Konfigürasyon yönetimi, yazılım geliştirme projelerinde tüm bileşenlerin düzenli takibini ve doğru sürümlerin kullanılmasını sağlar. Süreç, proje dosyalarının düzenli yönetilmesine olanak tanır ve yazılım hatalarının tespit edilmesini kolaylaştırır. Ayrıca belgelerin ve yazılım modüllerinin entegrasyon sürecinde düzgün çalışmasını destekler (Pressman, 2014).
DevOps Süreçleri
DevOps süreçlerinde konfigürasyon yönetimi, sürekli entegrasyon (CI) ve sürekli dağıtım (CD) uygulamalarını destekler. Yazılım geliştirme aşamasında yapılan değişiklikler otomatik olarak test edilir ve entegrasyon testlerinden geçirilir (Humble ve Farley, 2010).
Kurumsal Sistem Yönetimi
Kurumsal sistemlerde konfigürasyon yönetimi, büyük IT altyapılarının düzenli çalışmasını sağlamak amacıyla sunucu yapılandırmalarını, yazılım sürümlerini ve güvenlik güncellemelerini izler. Yapılandırma hatalarının önlenmesi ve sistemin uyumluluğu temin edilir (Leff ve Ray, 2014).
Gömülü Sistemler ve IoT
Gömülü sistemler ve IoT projelerinde, konfigürasyon yönetimi cihazların donanım ve yazılım uyumluluğunu koruma sürecidir. Cihazların yazılım güncellemelerinin tüm sistemlere eş zamanlı olarak uygulanmasını ve hata durumlarında geri dönüş yapılabilmesini sağlar (Humble ve Farley, 2010).
Yaygın Araçlar
Git
Git, dağıtık bir sürüm kontrol sistemidir ve yazılım geliştirme süreçlerinde geçmiş sürümlerin kaydını tutar. Kullanıcıların bağımsız çalışmasını ve değişikliklerin merkezi bir sistemle yönetilmesini sağlar. Git, dallanma (branching) ve birleştirme (merging) özellikleri ile yazılım geliştirme süreçlerini destekler (Sommerville, 2011).
Subversion (SVN)
Subversion, merkezi bir sürüm kontrol sistemidir. Dosya ve klasörlerin geçmiş sürümlerinin kayıt altına alınmasını ve merkezi bir sunucu üzerinden yönetilmesini sağlar. SVN, merkezi yönetim ihtiyacı olan projelerde kullanılır ve tüm dosyaların bir sunucuda tutulmasını mümkün kılar (Pressman, 2014).
Jenkins
Jenkins, açık kaynak kodlu bir sürekli entegrasyon (CI) ve sürekli dağıtım (CD) aracıdır. Değişikliklerin otomatik test edilmesini ve entegrasyon süreçlerine geçirilmesini sağlar. İş akışı (pipeline) özellikleriyle karmaşık entegrasyon süreçlerini yapılandırır (Humble ve Farley, 2010).
Docker
Docker, yazılım uygulamalarını bağımsız konteynerler içinde çalıştıran bir araçtır. Uygulama bağımlılıklarını izole eder ve yazılımın farklı ortamlarda aynı şekilde çalışmasını sağlar. Docker, mikro hizmet mimarileri için tasarlanmıştır (Leff ve Ray, 2014).
Puppet
Puppet, yapılandırma yönetiminde kod tabanlı yaklaşımı benimseyen bir otomasyon aracıdır. Sunucu yapılandırmalarını merkezi olarak tanımlar ve uygular. Yapılandırmaların tutarlılığı ve sürdürülebilirliği bu süreçte sağlanır (Pressman, 2014).
Ansible
Ansible, istemci yazılımı gerektirmeyen bir yapılandırma yönetimi ve otomasyon aracıdır. YAML tabanlı bir yapılandırma dili aracılığıyla görev tanımlamalarını ve ağ üzerinden merkezi yönetim işlemlerini gerçekleştirebilir.
