Köken

Siyah kelimesi, Türkçeye Farsça siyāh (سیاه) veya varyant biçimi “siyah/siyah” (سیه) şeklinden geçmiş olup, temel anlamı “kara, koyu renkli”dir. Bu sözcük, köken olarak Orta Farsça syāv biçiminden evrilmiştir. Syāv, Avestaca ve Eski Farsçada aynı anlama gelen syāva- kökünden türetilmiştir; bu kök de doğrudan “karanlık, koyu, siyah” anlamıyla ilişkilidir.

Etimolojik olarak daha eski düzeyde, syāva- biçimi, Sanskritçe śyāmá (श्याम) sözcüğüyle eş kökenlidir. Śyāmá, “koyu renkli, esmer, siyah” anlamı taşır ve çoğunlukla ten rengi veya doğadaki koyu tonları betimlemek için kullanılmıştır.

Bu sözcüklerin tamamı, Hintavrupa Anadili'nde “koyu renk, karanlık, esmer” anlamına geldiği varsayılan, ancak yazılı örneği bulunmayan ḱi̯eh₁-wó-s (ḱi̯ē-wó-s) biçiminden türemiştir. Böylece siyah kelimesi, tarihsel olarak hem renk algısına hem de insanlık tarihindeki ışık-karanlık karşıtlığına dayalı sembolik sistemlere köklü bir biçimde bağlıdır.

Kullanım Alanları

• Moda ve Giyim Terminolojisi: Resmiyet, zarafet veya yas anlamı taşıyan kıyafet adlandırmalarında kullanılır (siyah elbise, siyah kravat gibi kalıplarda).
• Yazın ve Edebiyat: Karanlık, bilinmezlik, kötümserlik, yas veya gizem gibi soyut anlamların aktarımında kelime olarak mecaz işlev görür (siyah sayfa, siyah düşünce gibi).
• Siyasi ve Toplumsal Söylem: Direniş, anarşi ya da karşı duruş gibi kavramların simgesel ifadesinde kullanılır (siyah bayrak, siyah hareket gibi).
• Irk ve Kimlik Tanımlamaları: Ten rengine gönderme yapan sosyolojik sınıflandırmalarda kimlik belirteci olarak yer alır (siyahî, siyah Amerikalı).
• Ticaret ve Finans Terimleri: Kar ve zarar durumunu betimleyen metaforik kullanımlarda (siyah bilanço, black Friday gibi).
• Deyim ve Kalıp Sözlerde: Belirsizlik, karamsarlık, kötüye işaret gibi anlamlar içeren deyimlerde yer alır (siyah gün, siyah çelenk, siyah sayfa açmak).