Suşehri kuru fasulyesi, yuvarlak şekilli tanelere sahip bir fasulye çeşididir. Pişirme süresi yaklaşık 40-45 dakika olup, piştiğinde kabuk atmama özelliği ile bilinir. Ürünün yetiştirilmesi 1300 metre ve üzeri rakımlarda gerçekleştirilir ve bu bölgelerde yetişme döneminde hava sıcaklığı nadiren 30∘C’nin üzerine çıkar. Sulama, coğrafi sınırdan çıkan soğuk sularla yapıldığı için bitki hastalık ve zararlıları için uygun ortam oluşmaz; bu durum kimyasal ilaç kullanımını gereksiz kılar.
Ürünün bazı fiziksel ve tarımsal özellikleri şunlardır:
- Tohum çimlenme süresi 8-10 gündür.
- Bitki boyu 150-180 cm arasında, büyüme tipi ise sarılıcıdır.
- Çiçeklenme süresi 56-67 gündür ve çiçek rengi beyazdır.
- Olgunlaşma süresi 130-145 gündür.
- Taneler beyaz, parlak ve lekesiz olup dane şekli yuvarlaktır.
- 1000 dane ağırlığı 300g ile 335g arasındadır.
- Kuru ve rutubetsiz şartlarda 3 yıla kadar muhafaza edilebilir.
Üretim Metodu
Suşehri kuru fasulyesinin üretiminde geleneksel yöntemler ve ata tohumları kullanılır. Üretim süreci, toprak hazırlığından hasat ve harmanlamaya kadar belirli aşamaları içerir.
- Toprak Hazırlığı: Sonbaharda yapılan birinci sürümün ardından hayvan gübresi verilerek ikinci sürüm gerçekleştirilir. İlkbaharda kültivatör (bölgede çapa olarak bilinir) ile toprak 20-25 cm derinlikte işlenir. Sulama yöntemi nedeniyle düz ve dengeli bir zemin oluşturulmasına özen gösterilir.
- Ekim Zamanı: Geç ilkbahar donlarının bitiminden sonra, toprak sıcaklığının 14−15∘C’yi bulduğu nisan sonu veya mayıs başında ekim yapılır.
- Ekim Yöntemi: Ekim, elle serpme ve kazayağı (çapa) ile 5-7 cm derinden çapalanarak veya "fasulye ekme makinesi" ile yapılır. Ardından "fasulye basma" işlemiyle daneler toprağa gömülür.
- Gübreleme ve Bakım: Yalnızca hayvan gübresi kullanılır. İlk gübreleme sonbaharda katı halde serilerek, ikincisi ise ilk sulamalarda suya karıştırılarak (şerbet verme) yapılır. Kimyasal girdi kullanılmaz. En önemli bakım işlemi, bitki boyu 15-20 cm’ye ulaştığında başlayan ve gerekli görüldüğünde devam eden çapalama ve yabancı ot kontrolüdür.
- Sulama: İhtiyaç duyulan suyun çoğu sulama ile karşılanır. Çiçeklenme ve bakla tutumu başlangıcında "şerbet verme" ile sulamaya başlanır ve düzenli olarak devam eder.
- Hasat: Baklaların sarardığı ve danelerin normal şekil ve rengini kazandığı dönemde, elle yolma şeklinde yapılır. Olgunlaşmamış bitkiler tarlada bırakılır. Hasat sabahın erken saatlerinde başlar. Hasat edilen bitkiler küçük desteler halinde 6-7 gün kurumaya bırakılır ve bu süreçte döndürülerek tam kuruma sağlanır.
- Harman ve Ayıklama: Harmanlama, özel olarak geliştirilmiş "patoz" makinesi ile yapılır. Ürünler el elekleri (gözer) ile boyutlandırılır. Kırık, çürük ve lekeli daneler elle ayıklanarak gıda ile temasa uygun ambalajlarda satışa sunulur.
Coğrafi Sınır
Suşehri kuru fasulyesinin tesciline konu olan coğrafi sınır Sivas ili Suşehri ilçesidir. Ürünün geçmişe dayanan ün bağı nedeniyle, üretimin tüm aşamalarının bu coğrafi sınırda gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
Denetim
Denetimler, Suşehri Belediyesi koordinasyonunda ve Suşehri Belediyesi, Suşehri İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü, Suşehri Tarım Kredi Kooperatifi ve Cumhuriyet Üniversitesi Suşehri Timur Karabal Meslek Yüksek Okulu’ndan uzman birer kişinin katılımıyla oluşan toplam 4 kişilik denetim mercii tarafından yürütülür.
Denetimler, düzenli olarak yılda bir kez ve ayrıca ihtiyaç duyulduğunda veya şikayet halinde gerçekleştirilir. Denetlenen unsurlar şunlardır:
- Ürünün fiziksel özellikleri (şekil, renk, dane ağırlığı vb.),
- Pişme süresi ve piştiğinde kabuk atmama özelliği,
- Üretimde kullanılan tohumların uygunluğu (ata tohumu kullanımı),
- Belirtilen üretim metoduna uygunluk,
- "Suşehri kuru fasulyesi" ibaresi ile mahreç işareti ambleminin kullanımının uygunluğu.
Denetim mercii, denetim sırasında kamu veya özel kuruluşlardan uzmanlardan faydalanabilir veya hizmet satın alabilir.
