Susurluk ayranı, Türkiye’nin Balıkesir iline bağlı Susurluk ilçesinde geleneksel yöntemlerle üretilen, kendine özgü köpüğüyle tanınan yerel bir içecektir. 27 Şubat 2013 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere Susurluk Ticaret Odası tarafından mahreç işaretiyle tescillenmiş; 20 Kasım 2017’de coğrafi işaret belgesi almıştır.

Tarihsel ve Kültürel Arka Plan

1950’li yıllardan bu yana Susurluk ilçesiyle özdeşleşmiş olan bu ayran, zamanla bölgenin simgesel içeceği haline gelmiştir. Bursa–İzmir karayolu üzerindeki konumu nedeniyle Susurluk, yolculuk yapanların uğrak noktası olmuş; ilçedeki tesislerde Susurluk ayranı en çok tercih edilen içeceklerden biri olmuştur. Her yıl düzenlenen “Susurluk Ayran Festivali” bu kültürel mirasın yaşatılmasına katkı sunmaktadır.

Ürünün Özellikleri

Susurluk ayranı yalnızca yoğurt, su ve tuzdan oluşur; hiçbir katkı maddesi içermez. En belirgin özelliği, yüzeyinde oluşan doğal ve yoğun köpüğüdür. Bu köpük, ayranın özel yöntemlerle karıştırılması ve yoğurdun kaymağı alınmadan kullanılması sayesinde elde edilir. Karıştırma işlemi, elektrikli motorla çalışan sistemler veya geleneksel kaptan kaba boşaltma yöntemiyle gerçekleştirilir. Tuz oranı düşük tutulur; bu da ayranın kendine özgü tadını belirleyen unsurlardan biridir.

Yoğurt Üretimi

Ayranın temel bileşeni olan yoğurt, yalnızca doğal maya ile mayalanmış, tam yağlı ve yüksek kuru madde oranına sahip çiğ inek sütünden üretilir. Süt, pastörize edilmeden önce süzülür ve yağ ile kuru madde oranları belirlenir. Ortalama olarak süt yağ oranı %3,3–3,5; kuru madde oranı ise %9–12 civarındadır. Pastörizasyon işlemi 80–85 °C’de gerçekleştirilir. Ardından vakum ünitesinden geçirilerek suyu uçurulur veya doğal süt kreması eklenerek kuru madde oranı en az %13’e, yağ oranı ise en az %3,8’e çıkarılır.

Mayalanma sıcaklığı yazın 45 °C, kışın ise 48–50 °C’dir. Bu sıcaklığa ulaşan süte %1 oranında doğal yoğurt mayası eklenir. Yoğurt, uygun sıcaklıkta inkibasyon odasında 2,5–3 saat bekletilir. PH değeri 4,60–4,80 aralığına ulaştığında havalandırılır ve soğuk hava deposunda 2–4 °C’de en az 48 saat dinlendirilir.

Ayran Hazırlama Süreci

Ayran üretimi için 10 kg yoğurt, 8–9 litre su ve 2 yemek kaşığı tuz kullanılır. Yoğurdun kaymağı alınmadan kullanılır ve karışım köpük oluşana kadar makineyle veya elle karıştırılır. Hazırlanan ayran, 0–4 °C’de muhafaza edilir. Servis öncesinde köpüğün sürekliliğini sağlamak amacıyla devir daim makinesi saatte bir 5 dakika çalıştırılır veya ayran yüksekten kaptan kaba boşaltılır. İdeal sunum sıcaklığı -1 °C ile 2 °C arasındadır.

Coğrafi Sınır ve Denetim Süreci

Susurluk ayranı yalnızca Susurluk ilçesi sınırları içinde üretilebilir. Yoğurt, katkısız ve tam yağlı olmalı; kuru madde oranı en az %13, yağ oranı ise en az %3,8 olmalıdır. Üretim süreci, Susurluk Ticaret Odası koordinasyonunda Susurluk Belediyesi ve İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü tarafından oluşturulan komisyonlarca yılda en az bir kez denetlenir. Denetimlerde yoğurtun özellikleri, su ve tuz oranları, köpük oluşumu gibi kriterler kontrol edilir ve sonuçlar raporlanır.