Malatya kent merkezinde Yeşilyurt ilçesinin Çavuşoğlu Mahallesi'nde yer alan Taşhoron Kilisesi, Ermeni Apostolik Kilisesi olarak inşa edilmiştir. Yapım yılı ve kim tarafından yapıldığı bilinmemekle birlikte 1700'lü yılların ikinci yarısında yapıldığı tahmin edilmektedir. Doğu-batı yönünde 15,90x26,40 metre boyutlarında dikdörtgen bazilikal plana sahip olan kilise, kesme taştan yapılmıştır. Yapının merkezindeki tuğladan yapılmış topraklı kubbesi 1970'li yılların sonlarına kadar ayakta kalmıştır. Kilisenin bahçesi koruma amacıyla alçak bir duvar ve demir korkuluklarla çevrilidir.

^{Taşhoron Klisesi (Türkiye Kültür Portalı)}

Tarihçe

Taşhoron Kilisesi, Ermeni Apostolik (Lusavoriçagan) mezhebine bağlı olarak inşa edilmiştir. Yapının kitabesi zaman içinde silindiği için tam yapım yılı ve banisi bilinmemektedir. Ancak mimari üslubu ve bölgedeki tarihsel bağlam göz önünde bulundurularak, 18. yüzyılın ikinci yarısında inşa edildiği kabul edilmektedir.

Kilise, Osmanlı döneminde Malatya’da yaşayan Ermeni cemaatine hizmet etmiştir. 20. yüzyılda yaşanan demografik ve toplumsal değişimlerin ardından dini işlevini yitirmiş ve uzun yıllar terkedilmiş biçimde kalmıştır.

Mimari Özellikler

Taşhoron Kilisesi, doğu-batı yönlerinde uzanan 15,90x26,40 metre boyutlarında dikdörtgen bazilikal plana sahiptir. Kilisenin kuzeydoğu ucunda prothesise bitişik hâlde yüksekliği daha düşük ve karanlık bir oda (muhtemelen mezar odası) yer almaktadır. Kesme taştan yapılan kilisenin batı yönüne bakan giriş cephesindeki açıklıklar, yakın geçmişte briketlerle kapatılmıştır. Giriş için yapı önünde ufak bir meydan bırakılmıştır ancak toprak zemin olarak işlenmemiş hâlde durmaktadır. Giriş kapısı mermer işçilikle belirginleştirilmiştir.

Yapının merkezinde bulunan tuğladan yapılmış topraklı kubbesi 1970'li yılların sonlarına kadar ayakta kalmıştır. Kubbe, her bir kenarında tepe aydınlatması olarak pencereler bulunan onikigen kubbe kasnağına oturtulmuştur. Doğu ve batı yönlerinde kubbenin örtmediği alanlar kesme taştan beşik tonozlarla örtülmüştür. Tonozlar ve kubbe kasnağı, yapı merkezinde bulunan dört adet kesme taştan pilpâye ile taşınmaktadır. Tonozları örten ahşap çatı, kubbeden daha önce çökmüştür.

Yıkılan kubbenin bezemesinde bej zemin üzerine kırmızı, siyah boya ve merkezden dışa doğru bir sıralama ile burgu motifi, sekiz adet demet, sekiz adet kanatlı, uzun saçlı, el ele tutuşmuş ve cepheden tasvir edilen azize, sekiz adet yine cepheden tasvir edilmiş erkek figürleri olduğu bilinmektedir.

Koruma Durumu

2012 yılında başlayan restorasyon çalışmalarında, giriş kapısının üzerindeki beton kaplama ve taş örülerek kapatılmış alt kat pencereleri temizlenmiştir. Derz araları dolgulanmış, dış cephe kum püskürtme yöntemiyle temizlenmiştir. Yapı içine iskeleler kurulmuşsa da restorasyon bu aşamada durdurulmuştur. Mevcut durumda yapının restorasyonu tamamlanmamış, iç mekânda ve kubbe bölümünde yıkım izleri devam etmektedir.