Temel Çizgi Testi ya da literatürde sıkça anıldığı şekliyle Baseline Testing, yazılım performansını değerlendirmek ve karşılaştırmalı analizler yapmak için uygulanan temel test türlerinden biridir. Hem performans analizlerinin ilk adımı olarak hem de sonraki test döngüleri için kıyas noktası oluşturması açısından kritik rol oynamaktadır.

Temel çizgi testi, bir yazılımın veya sistem bileşeninin başlangıçtaki performans ve davranışlarını değerlendirmeye yönelik yapılan doğrulayıcı ve karşılaştırmalı test türüdür. Bu test, sistemin “normal” ya da “referans” işleyiş durumunu tanımlamak amacıyla yürütülür. Ölçülen performans metrikleri; yanıt süresi, işlem hacmi (throughput), bellek kullanımı, hata oranları gibi parametreleri içerebilir. Bu değerler, sistemin sonraki güncellemelerinde yapılacak testlerle karşılaştırılarak performans sapmaları veya gelişmeleri analiz edilir. Fonksiyonel değil non-fonksiyonel testler kapsamında değerlendirilir ve sistemin “beklenen davranış çizgisine” ulaşıp ulaşmadığını gözlemlemeye hizmet eder.

Temel Çizgi Testinin Amaçları

Temel çizgi testi, yazılım yaşam döngüsünde yalnızca bir başlangıç kontrolü değil, sistemin gelecekteki tüm test döngüleri için referans noktası oluşturma amacı taşır. Bu kapsamda temel çizgi testlerinin amaçları çok boyutludur:

• Performans Referansı (Benchmark) Oluşturmak: Yazılımın ilk çalıştırıldığı andaki performans değerlerini (yanıt süresi, throughput, kaynak tüketimi) kayıt altına alarak standart bir referans sağlar. Bu sayede sonraki tüm değişiklikler, bu başlangıç düzeyine göre ölçülür ve analiz edilir.

• Trend Takibi ve Değişim İzleme: Her yazılım güncellemesi, yeni özellik veya hata düzeltmesi performansı değiştirebilir. Temel çizgi verileri sayesinde bu değişimlerin pozitif mi yoksa negatif mi olduğu kolayca anlaşılır. Bu tür analizler özellikle uzun vadeli projelerde önemlidir.

• Regresyon Riskini Azaltmak: Yazılım güncellemeleri sonrasında var olan işlevlerin bozulup bozulmadığını kontrol etmek için temel çizgi testi yapılır. Böylece regresyon testlerinin etkililiği artar.

• Erken Dönem Hata Tespiti: Geliştirme sürecinin başında yapılan temel çizgi testleri, sistemdeki temel darboğazları ve tasarım eksikliklerini erken aşamada ortaya çıkararak maliyetli düzeltmelerin önüne geçer.

• Kaynakların Doğru Yönetimi: Sistem kaynaklarının (CPU, RAM, bant genişliği) gereksiz kullanımını erken aşamada fark etmeyi sağlar. Bu da hem sistem optimizasyonu hem de maliyet açısından avantaj sağlar.

• SLA ve Yasal Yükümlülüklere Uyum: Sistemlerin belirli performans standartlarını (örneğin 2 saniyeden az yanıt süresi) karşılaması gerekebilir. Bu testler sayesinde bu standartlara ulaşılıp ulaşılmadığı somut verilerle belgelenir.

• Proaktif Bakım Stratejilerinin Kurulması: Zamanla performans düşüşü eğilimleri ortaya çıkabilir. Temel çizgi testleri bu eğilimleri erken fark etmeyi sağlar ve bakım sürecini reaktif olmaktan proaktif hâle getirir.

Temel Çizgi Testi Adımları

Temel çizgi testi, belirli adımlar doğrultusunda sistematik olarak uygulanmalıdır. Aşağıdaki süreç, başarılı bir temel çizgi testi yürütmenin yol haritasıdır:

Adım 1: Performans Hedeflerinin Belirlenmesi

İlk adım, yazılımın hangi metrikler üzerinden değerlendirileceğini belirlemektir. Bu metrikler genellikle yanıt süresi, işlem hacmi (throughput), CPU ve RAM kullanımı, hata oranı, ağ gecikmesi (latency) dir. Ayrıca, bu metriklerin kabul edilebilir eşik değerleri de belirlenmelidir.

Adım 2: Test Ortamının Kurulması

Testin geçerliliği, ortamın üretim ortamına benzerliğiyle doğrudan ilişkilidir. Donanım, ağ yapısı, veri miktarı ve yazılım sürümleri test ortamında üretimle paralel olmalıdır.

Adım 3: Gerçekçi Kullanım Senaryoları Oluşturmak

Test senaryoları, sistemin gerçek kullanım koşullarını yansıtmalıdır. Örnek senaryolar şu şekildedir:

• Aynı anda 1, 2, 5, 10, 20 ve 50 kullanıcı girişi
• Yoğun veri sorgulama ve veri kaydı işlemleri
• Dosya yükleme ve indirme işlemleri

Adım 4: Testin Uygulanması

Belirlenen senaryolara göre testler uygulanır ve performans verileri toplanır. Her test en az 20–30 dakika sürmelidir ki ortalamalar güvenilir olsun.

Adım 5: Veri Toplama ve Belgelenmesi

Toplanan veriler, test sırasında kullanılan tüm koşullarla birlikte eksiksiz şekilde belgelenmelidir:

• Test edilen modül
• Donanım özellikleri
• Yazılım sürümü
• Kullanılan veri seti
• Kullanıcı sayısı

Adım 6: Verilerin Yorumlanması ve Raporlanması

Elde edilen veriler analiz edilerek anlamlı hale getirilir. Ortalamalar, standart sapmalar ve sapmalar rapor haline getirilir.

Adım 7: Karşılaştırmalı Testlere Hazırlık

Test edilen sistem güncellendiğinde veya yeni özellikler eklendiğinde aynı test senaryoları tekrarlanarak performans karşılaştırmaları yapılır.

Temel Çizgi Testi Türleri

Temel çizgi testleri, test edilmek istenen sistem özelliğine göre farklı türlerde uygulanabilir. Bu türler aşağıda açıklanmıştır:

Performans Temelli Temel Çizgi Testi

• Amaç: Sistem performansının (yanıt süresi, kaynak kullanımı vb.) başlangıç durumunu belirlemek.
• Kullanım Alanı: Performans düşüşü tespiti, sistem optimizasyonu.
• Örnek: Bir web uygulamasında sayfa yüklenme süresi 3 saniyeyse, bu referans olarak alınır.

Fonksiyonel Temel Çizgi Testi

• Amaç: Yazılımın temel işlevlerinin doğru çalıştığını referans olarak belirlemek.
• Kullanım Alanı: Regresyon testlerinde karşılaştırma amacıyla.
• Örnek: Sipariş oluşturma sürecinin sorunsuz tamamlanması.

Konfigürasyon Temelli Temel Çizgi Testi

• Amaç: Sistem yapılandırmalarının (donanım, ağ ayarları, yazılım versiyonları) kayıt altına alınması.
• Kullanım Alanı: Yapılandırma değişikliklerinin etkilerini anlamak.
• Örnek: Yazılımın performansı 16 GB RAM ve 8 çekirdekli işlemciyle test edilir. İleride bu yapılandırma değiştiğinde karşılaştırma yapılabilir.

Güvenlik Temelli Temel Çizgi Testi

• Amaç: Güvenlik politikalarının, parola yönetiminin, kullanıcı erişimlerinin başlangıç düzeyini belirlemek.
• Kullanım Alanı: Güvenlik açıklarını tespit etmek, uyumluluk denetimleri.
• Örnek: Minimum 12 karakterli karmaşık parola politikası başlangıç referansı olarak alınır.

Yazılım Yaşam Döngüsünde (SDLC) Temel Çizgi Testinin Rolü

1.Adım - Gereksinim Aşaması: Performans hedefleri net şekilde tanımlanır. Bu hedefler, ileriki testlerin temelini oluşturur.

2.Adım - Tasarım Aşaması: Sistem mimarisi, temel performans gereksinimlerine göre şekillendirilir.

3.Adım - Geliştirme Aşaması: Kod kalitesi, temel çizgi testleriyle sürekli izlenir. Her modül kendi içerisinde test edilerek optimize edilir.

4. Adım - Test Aşaması:

• Birim Testleri: Bireysel modüller kendi başına test edilir.
• Entegrasyon Testleri: Modüllerin birlikte çalışma durumu analiz edilir.
• Sistem Testleri: Tüm sistem bir arada test edilir.
• Regresyon Testleri: Güncellemelerin sisteme zarar verip vermediği değerlendirilir.
• Yük ve Stres Testleri: Kullanıcı yükleri altında dayanıklılık gözlemlenir.

5.Adım - Dağıtım Aşaması: Sistemin canlı ortama geçmeden önce temel performans göstergelerine ulaşıp ulaşmadığı kontrol edilir.

6.Adım - Bakım Aşaması: Her güncellemeden sonra eski performansla karşılaştırma yapılarak kalite sürdürülebilirliği sağlanır.

Temel Çizgi Testi ile Diğer Performans Testlerinin Farkları