Tibeti Kilisesi, Türkiye’nin Artvin ili Şavşat ilçesine bağlı Cevizli köyünde yer alan, Bagratlılar dönemine tarihlenen erken ortaçağ kilisesidir. Günümüze kitabesi ulaşmamış olan yapı, yazılı kaynaklara göre 899–914 yılları arasında Bagratlı Prenslerinden Aşut Koh (Aşot Koukhi) tarafından inşa ettirilmiştir. Kilise, bölgenin İslamiyet’i kabulünden sonra cami olarak da kullanılmış, zamanla harap hale gelmiştir.

^{Tibeti Kilisesi (Kültür Portalı)}

Tarihçe

Yazılı kaynaklara göre Tibeti Kilisesi, 9. yüzyıl sonları ile 10. yüzyıl başlarında, Bagratlı Prensi Aşut Koh döneminde inşa edilmiştir. XI. yüzyıldan itibaren yörenin önemli dini merkezleri arasında anılmış, XII. ve XV. yüzyıllarda çeşitli onarımlar geçirmiştir. Bölgenin İslamiyet’i kabulüyle camiye dönüştürülen yapı, 1885 yılında yıldırım düşmesi sonucu kubbesi ve haç kolları hasar görmüş; 1889 yılında tamamen terk edilmiştir. 1953 yılında kubbenin çökmesiyle yapı iyice harap duruma gelmiştir. Günümüze kilise ve ona bağlı şapel ulaşmıştır.

Mimari Özellikler

Kilise, serbest haç planlı olarak inşa edilmiştir ve dıştan 26,00 x 25,50 metre ölçülerindedir. Güney haç kolu doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı olup içten 7,20 x 5,00 metre ölçülerindedir. Yapı, düzgün kesme taş işçiliğiyle inşa edilmiş olup, çatısı dört yüzeylidir ve her cephesinde birer “koç heykeli” yer almaktadır. İç mekânda havari figürleri bulunmaktadır.

Yapının cephesinde zengin plastik süslemeler dikkat çeker. Apsis penceresi çevresinde birbirine geçmeli sepet örgüsü motifleri yer almakta; kalp biçimli motiflerin içleri ise yaprak desenleriyle doldurulmuştur. İç mekânda sütun başlıkları, sütun altlıkları ve duvar payelerindeki yastık ve silmeler, bitkisel plastik süslemelerle bezenmiştir.

^{Tibeti Kilisesi (Kültür Portalı)}

Şapel ve Diğer Unsurlar

Kiliseye ait şapel, kuzey haç kolunun kuzeyinde, doğu-batı yönünde dikdörtgen planlıdır. Şapelin kuzey cephesi yuvarlak kemerli arkadlarla hareketlendirilmiş; kuzey ve batı duvarları ise tamamen yıkılmıştır. Şapel süslemesiz olmakla birlikte yapı malzemesi ve teknik özellikleri kilise ile benzerlik göstermektedir.

Mevcut Durum

Kilise günümüzde büyük ölçüde harap durumdadır. Kubbesi yıkılmış, sadece dış duvarları ve bazı mimari detayları ayakta kalabilmiştir. Buna rağmen özgün taş işçiliği, bitkisel süsleme örnekleri ve figüratif betimlemeleriyle önemli bir tarihi yapı niteliğini korumaktadır.