Köken

"Tımar" kelimesi, Türkçeye Farsça ve Orta Farsça tīmār (تیمار) biçiminden geçmiş olup, “bakım, gözetim, ilgi gösterme, tedavi” anlamlarına gelir. Farsça’daki tīmār kelimesi, hem fiziksel hem duygusal ya da idari anlamda “ilgilenme, koruma, bakım sağlama” işlevlerini kapsar. Bu sözcük, Orta Farsçadan aynı biçim ve anlamla aktarılmıştır; dolayısıyla kökeni, erken İranî dillerde “özen göstermek” veya “korumak” anlamları etrafında şekillenen bir kullanım geçmişine dayanır.

Osmanlı döneminde bu kelimeye yeni bir idari anlam da yüklenmiştir: "tımar sistemi", devletin askerî hizmet karşılığında bazı kişilere arazi tahsis ettiği, üretimden elde edilen gelirin o kişi tarafından toplanmasına dayanan bir toprak yönetim biçimi olarak adlandırılmıştır. Böylece tımar, hem bakım ve gözetim anlamını hem de bir tür kamusal görev karşılığı yönetim hakkı kavramını taşıyan çok katmanlı bir terim hâline gelmiştir.

Kullanım Alanları

• Tarih ve idare terminolojisinde: Osmanlı Devleti’nde dirlik sisteminin bir türü olarak.
• Günlük dilde: Hayvan bakımı, hasta bakımı gibi bağlamlarda “ilgi ve bakım” anlamında.
• Tıp ve veterinerlik alanında (tarihi): “Tedavi ve gözetim” anlamında geçmiş kullanımlarda.
• Edebi ve mecazi anlatımda: Sevgi, şefkat ya da koruma temalarının betimlenmesinde.
• Dilbilim ve etimoloji çalışmalarında: Farsçadan Türkçeye geçmiş idari terimlerin dönüşüm örneği olarak.