İkinci Dünya Savaşı, yalnızca cephelerde değil, kitle iletişim araçları üzerinden de yürütülen bir mücadeleydi. Bu dönemde radyo, hem bilgi aktarımında hem de psikolojik savaşta merkezi bir araç olarak kullanıldı. Propagandanın hedefi, yalnızca düşman ordusunun moralini bozmak değil, aynı zamanda kendi kamuoyunu yönlendirmekti. Bu çerçevede Japonya ve Amerika Birleşik Devletleri arasındaki medya savaşları, dönemin ideolojik gerilimini gözler önüne serer.
Tokyo Rose: Savaşın Sesinde Duygusal Bir Strateji
Japonya, savaşın son dönemlerinde İngilizce konuşabilen kadın spikerler aracılığıyla ABD askerlerine hitap eden radyo yayınları gerçekleştirdi. “Tokyo Rose” olarak bilinen bu yayınlar, Japonya’nın ABD kamuoyuna yönelik yürüttüğü propaganda faaliyetlerinin en bilinen örneği hâline geldi. Radyo yayınlarında savaşın anlamsızlığı vurgulanıyor, Japon halkının barıştan yana olduğu belirtiliyor ve spiker kendisini ABD askerlerinin kardeşi olarak sununuyordu. Bu söylem, savaşın meşruiyetini sorgulatmayı ve düşmanlık algısını zayıflatmayı hedefliyordu.【1】
Tokyo Rose unvanı belirli bir kişiye ait değildi; Japonya adına yayın yapan yaklaşık yirmi kadın spikerin ortak biçimde anıldığı bir isimdi ancak bu figürler arasında Iva Toguri d’Aquino en tanınmış kişi hâline geldi. ABD vatandaşı olmasına rağmen savaş sırasında Japonya’da kalan Toguri, Orphan Ann takma adıyla radyo programlarını sundu. Yayınlarda hem İngilizce'ye hakimiyeti hem de sıcak, duygusal ses tonuyla dikkat çekti. Savaş sonrasında ABD’ye döndüğünde “hainlik” suçlamasıyla tutuklandı; fakat 1977’de Başkan Gerald Ford tarafından affedildi. Toguri’nin hikâyesi, Tokyo Rose anlatısının bireysel bir yüz kazanmasına neden olmuş, savaş propagandasının kadın sesinde cisimleştiği bir örnek olarak tarihsel anlamda da önem kazanmıştır.
2.Dünya Savaşı Sırasında ABD - Japonya Arasında "Tokyo Gülü"(Yapay Zeka İle Oluşturulmuştur)
Tokyo Rose programlarında özellikle iki duygu ön plana çıkarılmıştı: hüzün ve korku. Hüzün, ABD askerlerinin Japon halkına verdiği zararlara dikkat çekilerek inşa edilirken; korku, Japon ordusunun direniş gücü ve Amerikan askerlerinin olası kayıpları üzerinden besleniyordu. Bu duygusal strateji şüphesiz Amerikan askerlerinin savaşma isteğini kırmaya yönelikti. Radyo konuşmalarında aynı zamanda ABD yönetiminin savaşı sürdürme konusundaki kararlılığı eleştirilmiş ve savaşın anlamsız bir şiddet döngüsüne dönüştüğü mesajı verilmişti.
ABD’nin Düşman Güçlere Gözdağı Veren Propaganda Tasviri(Yapay Zeka İle Oluşturulmuştur)
Amerika, İkinci Dünya Savaşı boyunca korku faktöründen sık sık yararlanmış halihazırda bunu Almanya ve Japonya'ya karşı gerçekleştirmiştir. Amerikan hükümeti, Amerikan halkında Japonlara karşı uyandırmak istediği korku, dönemin posterlerine yansımasının yanında başlıca kitle iletişim aracı olan radyo ile de hedeflenmişti. Halklar arasında her türlü ayrımcılığa ve nefrete mahal verecek bu yayınlarla Amerika Birleşik Devletleri, algı operasyonları gerçekleştirdi.
Tokyo Rose da işte tam bu zamanda Japonya’nın kendi imajını olumlu biçimde yeniden kurma girişimiydi. ABD’nin medyadaki Japonya karşıtı söylemini kırmayı, Japon halkını “insanileştirmeyi” ve savaş karşıtı bir sesle düşman algısını yumuşatmayı amaçlıyordu. Ancak bu yayınların etkisi tam olarak ölçülemese de, ABD kamuoyunda ve askerleri arasında dikkat çekici bir farkındalık yarattığı bilinmektedir.
Tokyo Woes: Mizah Yoluyla Karşı Propaganda
ABD, Japonya’nın bu radyo stratejisine doğrudan karşılık vermekte gecikmedi. 1945 yılında Birleşik Devletler Donanması tarafından finanse edilen Tokyo Woes adlı propaganda çizgi filmi, Japon yayınlarını itibarsızlaştırmak amacıyla hazırlandı.^4 Çizgi filmde, Japon spikerler karikatürize edilerek gülünç hâle getiriliyor, onların söylediklerine güvenilemeyeceği ima ediliyordu.【2】
Tokyo Woes (Youtube)
Tokyo Woes, yalnızca Japon propagandasına yanıt niteliğinde değil, aynı zamanda Amerikan halkının moralini yüksek tutmayı ve orduya desteği teşvik etmeyi de amaçlıyordu. Filmde savaş bonosu satın almak, ulusal bir sorumluluk olarak sunulmuştu. Bu yönüyle çizgi film, hem psikolojik hem de ekonomik mobilizasyon aracı olarak işlev gördü.
Göstergebilimsel açıdan incelendiğinde bu film, üç temel mesaj düzlemi taşımaktadır:
- Askerî düzlemde, ABD ordusunun Japon propagandasından etkilenmediği ve kararlılıkla savaşa devam ettiği aktarılmıştır.
- Toplumsal düzlemde, halkın orduya destek olması, özellikle de ekonomik destekle dayanışma göstermesi öğütlenmiştir.
- İdeolojik düzlemde ise ABD’nin doğru bilgi kaynağı olduğu, Japonya’nın ise aldatıcı bir propaganda yürüttüğü ima edilmiştir.
Radyo, Çizgi Film ve Algı Yönetimi
Tokyo Rose ve Tokyo Woes örnekleri, savaş döneminde medyanın nasıl stratejik bir “silah” hâline geldiğini gösterir. Radyo, Japonya için barışçıl bir kimlik inşa etme aracı iken; çizgi film, ABD için mizah yoluyla üstünlük kurmanın bir yolu olmuştur.
Her iki taraf da duygulara hitap ederek algı yönetimi yapmıştır: Japonya empati ve kardeşlik üzerinden, ABD ise mizah ve moral üzerinden kendi kamuoylarını ve askerlerini motive etmiştir.
Bu durum, savaş döneminde iletişim araçlarının tarafsız olmaktan uzaklaştığını; bilginin, duygular aracılığıyla şekillenen bir propaganda nesnesine dönüştüğünü ortaya koyar. Nihayetinde Tokyo Rose’un “hüzün dolu sesi” ile Tokyo Woes’un “neşeli ironisi”, İkinci Dünya Savaşı’nın görünmeyen medya cephesinde karşı karşıya gelmiştir.