Tomarza Kabak Çekirdeği, Kayseri'nin Tomarza ilçesi ve köylerinde yetiştirilen, Cucurbita pepo L. botanik sınıfına ait çerezlik kabak çekirdeğidir. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 11 Temmuz 2011 tarihinde başvurusu yapılmış ve 23 Eylül 2014 tarihinde coğrafi işaret olarak tescil edilmiştir. Tescil, Tomarza İlçesi Kabak (Kabak Çekirdeği) Üreticiler Birliği tarafından gerçekleştirilmiştir.
Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri
Tomarza Kabak Çekirdeği, ilçenin volkanik tüf topraklarının süngerimsi yapısı sayesinde yüksek su tutma kapasitesine sahip kıraç arazilerde yetişir. Bu topraklar, hafif, derin ve geçirgen özellikleriyle kabak bitkisinin gelişimine uygun bir ortam sağlar. Köklerin %60-70’i toprağın ilk 30 cm’lik katmanında bulunur ve yanlara doğru 1-1,5 metre uzanabilir. Bu özellik, kurak yaz aylarında bile bitkinin sulanmadan gelişmesini mümkün kılar ve bölgede nadas alanlarını azaltarak ekim nöbetine katkı sağlar.
Meyveler, uzun silindirik, yuvarlak, basık yuvarlak veya armut şeklinde olabilir. Kabuk rengi sarı, turuncu, turuncu-sarı veya koyu turuncu tonlarında değişir; et rengi ise açık turuncudan koyu turuncuya kadar çeşitlilik gösterir. Kabuklar düz, oluklu veya dilimli olabilir. Ortalama meyve ağırlığı 5-60 kg arasında olup, bir bitkide 2-7 meyve oluşur. Çekirdekler dar eliptik, eliptik veya geniş eliptik şekilli, açık krem, krem veya koyu krem renklidir. Hasat sonrası güneş ışığında doğal olarak kurutulan çekirdekler, nem almayan depolarda 1-2 yıl saklanabilir. Çiftçiler, en sağlıklı kabaklardan elde edilen tohumları kullanarak kendi tohumluklarını üretirler.
Bitkisel Özellikler
- Kök: Tek yıllık bir kültür sebzesi olan kabak, genç dönemde kazık kök ve 4-6 yüzeysel yan kök geliştirir. Zamanla yan kökler saçaklanarak 1-1,5 metre yanlara uzanır.
- Gövde: Yatık veya yarı yatık büyür, 50-100 cm çapında toplu bir görünüm sergiler. Otsu ancak kuvvetli gövde, köşeli kesitli, başlangıçta yeşil, zamanla açık yeşil veya kahverengiye döner. Gövde üzerinde sert dikenler ve tüyler bulunur; 4-6 yan dal üretir.
- Yaprak: Uzun, çizgili, oluklu, dikenli ve tüylü saplarla gövdeye bağlıdır. Yapraklar oval, beşgen veya kalp şeklinde, parçalı ve dişli kenarlıdır. Açık yeşilden koyu yeşile, bazen gri veya gümüşi yeşil alacalı renklerde olabilir.
- Çiçek: Monoecious (tek evcikli) yapıdadır; erkek ve dişi çiçekler aynı bitkide, ancak farklı konumlarda bulunur. Erkek çiçek sapları uzun ve ince, dişi çiçek sapları kısa ve kalındır. Çiçekler sarı tonlarda, çanak yapraklar yeşil, taç yapraklar perdeli yapıdadır.
Üretim Metodu
Toprak Hazırlığı
- Sonbahar: Anız, 20-25 cm derinlikte kulaklı pullukla sürülür veya anız parçalama makinesi kullanılır. Bu, organik maddece zenginleşmeyi sağlar.
- İlkbahar: 10-15 cm yüzeysel işleme ile tohum yatağı hazırlanır. İri kesekler kırılır ve toprak tavı korunur.
Ekim
- Zamanı: İlkbahar son donlarından sonra (Mayıs ilk haftası) yapılır, en geç Mayıs sonuna tamamlanır.
- Yöntemi: Mibzerle sıraya ekim yapılır; sıra arası 70-80 cm, sıra üzeri 50-75 cm, ekim derinliği 3-6 cm’dir. Dekara 1-3 kg tohumluk kullanılır.
- Tohumluk: Yüksek çimlenme gücüne sahip, parlak kabuklu, hastalıksız ve sağlam tohumlar tercih edilir.
Bakım
- Kaymak Kırma: Yağış veya sulama sonrası oluşan kaymak tabakası kırılarak çıkış sağlanır.
- Çapalama: 2-3 yapraklı dönemde yapılır; toprak havalandırılır, yabancı otlar kontrol edilir.
- Ot Alma: Sıra üzerindeki otlar elle temizlenir.
- Tekleme: Birden fazla bitki çıkışında en güçlü fide bırakılır.
- Seyreltme: Her bitkide 1-3 meyve olacak şekilde yapılır.
- Gübreleme: Sonbaharda 3-4 ton yanmış çiftlik gübresi verilir. Ekimle birlikte dekara 20-25 kg Di Amonyum Fosfat, 20.20.0, 20.20.0+5 Zn veya Amonyum Nitrat+Triple Süper Fosfat uygulanır.
Denetim
Üretim ve pazarlama, İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü, Erciyes Üniversitesi Seyrani Ziraat Fakültesi, Tomarza Belediyesi ve Ziraat Odası tarafından denetlenir. Ekim ve hasat dönemlerinde yılda iki kez denetim yapılır.
