Trikotillomani (saç koparma hastalığı), bireyin saçlı deri veya vücut kıllarını yineleyici ve kontrol edilemeyen biçimde yolması ile karakterize edilen, kronik seyirli bir ruhsal bozukluktur. Bu durum, çoğunlukla ergenlik döneminde başlamakta ve bireyin psikososyal işlevselliğinde belirgin bozulmalara yol açabilmektedir. Saç yolma davranışı yalnızca baş bölgesiyle sınırlı kalmayıp kaş, kirpik, sakal gibi diğer vücut bölgelerinde de görülebilir. Hastalık, anlık gerginlik hissi sonrası ortaya çıkan dürtüyle gelişmekte; yolma eylemini takiben ise geçici bir rahatlama yaşanmaktadır. 

Klinik Görünüm ve Tanı Kriterleri

Trikotillomani tanısı, genellikle hastanın klinik öyküsüne ve gözlemine dayanılarak konur. DSM-5’e (Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı) göre tanı konulabilmesi için saç yolma davranışının tekrarlayıcı olması, belirgin saç kaybına yol açması, yolma öncesinde artan bir gerginlik hissi ve sonrasında rahatlama duygusunun varlığı gereklidir.  Bu davranış bazı bireylerde bilinçli bir şekilde ortaya çıkarken, bazı hastalar farkında olmadan, otomatik biçimde saç yolmaktadır. Eylem sıklıkla "pinçleme" adı verilen parmak uçlarıyla tek tek tüylerin çekilmesi şeklindedir. Sonuç olarak saçlı deride düzensiz ve asimetrik boşluklar oluşabilir. Ayırıcı tanıda alopesi areata gibi dermatolojik hastalıkların dışlanması önemlidir. 

Epidemiyolojik Bulgular

Toplum genelinde trikotillomaninin yaşam boyu görülme sıklığı %0,6 ile %2,4 arasında değişmektedir.^【1】  Bozukluk kadınlarda erkeklere kıyasla daha yaygın olarak bildirilmiştir.^【2】  Başlangıç yaşı sıklıkla ergenlik dönemine denk gelirken, daha erken yaşlarda başlayan vakalar da mevcuttur.^【3】  Ancak erken çocuklukta görülen saç yolma davranışları çoğu zaman geçici olup çevresel etkilere bağlı gelişebilmektedir. 

Psikopatolojik Temeller

Trikotillomaninin nedeni çok faktörlüdür. Genetik eğilim, nörobiyolojik yapıdaki farklılıklar, nörokimyasal düzensizlikler ve psikolojik stresörler etiyolojide rol oynayabilir.  Nörogörüntüleme çalışmaları, özellikle sağ frontal lob bölgesinde yapısal farklılıklar saptandığını ortaya koymuştur.^【4】  Ayrıca bozukluk, dürtü kontrolü ve duygusal düzenleme süreçlerinde yetersizlikle ilişkilidir. Saç yolma davranışı sıklıkla kaygı, stres veya içsel gerginlik durumlarında bir baş etme mekanizması olarak ortaya çıkar.

_{Yapay Zeka ile Oluşturulmuştur}

Komorbid Durumlar

Trikotillomani, çoğu zaman başka psikiyatrik hastalıklarla birlikte görülür. Bu komorbiditeler arasında majör depresyon, anksiyete bozuklukları, yeme bozuklukları ve cilt yolma bozukluğu (dermatillomani) yer almaktadır. Eşlik eden psikiyatrik hastalıklar tedavi sürecini zorlaştırabilir ve bireyin yaşam kalitesinde daha fazla düşüşe neden olabilir.

Tedavi Yaklaşımları

Trikotillomaninin tedavisi genellikle çok yönlü bir yaklaşım gerektirir. Günümüzde en etkili tedavi biçimlerinden biri, bilişsel davranışçı terapinin bir alt dalı olan Alışkanlığı Tersine Çevirme Eğitimi (Habit Reversal Training - HRT) olarak kabul edilmektedir.  Bu yaklaşım bireyin yolma davranışını fark etmesini, tetikleyici durumları tanımasını ve bu davranışı işlevsel olmayan alışkanlıklarla değiştirmesini hedefler. Diğer psikoterapi teknikleri arasında kabullenme ve kararlılık terapisi (ACT) ve diyalektik davranış terapisi (DBT) gibi üçüncü dalga terapiler yer alır. Bu terapiler, duygusal düzenleme ve dürtü kontrolü üzerinde çalışılarak daha kalıcı iyileşme sağlayabilir.

Trikotillomani, bireyin hem psikolojik hem de sosyal yaşamında ciddi olumsuzluklara neden olabilen, kronik ve tekrarlayıcı nitelikte bir bozukluktur. Tanı ve tedavi süreçlerinde farkındalığın artırılması, erken müdahale olanaklarının geliştirilmesi ve multidisipliner yaklaşımların yaygınlaştırılması önem arz etmektedir. Henüz standartlaşmış tedavi protokollerinin olmaması ve hastaların utanma duygusuyla tedaviye geç başvurmaları, klinik sonuçları olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bu nedenle, uzun dönem izlem ve destekleyici yaklaşımların tedaviye entegre edilmesi önerilmektedir.

"Uyarı: Bu maddede yer alan içerik, yalnızca genel ansiklopedik bilgi amacı taşımaktadır. Buradaki bilgiler tanı koyma, tedavi etme ya da tıbbi yönlendirme amacıyla kullanılmamalıdır. Sağlıkla ilgili konularda karar vermeden önce mutlaka bir hekime veya uzman sağlık personeline danışmanız gerekmektedir. Bu bilgilerin tanı veya tedavi amacıyla kullanılması sonucunda doğabilecek durumlardan madde yazarı ve KÜRE Ansiklopedi herhangi bir sorumluluk kabul etmez."