Tufanbeyli kuru fasulyesi, Adana ilinin Tufanbeyli ilçesinde yetiştirilen, Phaseolus vulgaris L. ve Phaseolus coccineus türlerine ait yerel bir kuru fasulye çeşididir. Battal tip olarak sınıflandırılan bu fasulye, beyaz renkli, böbrek şeklinde, ovalimsi-yassı taneleriyle ayırt edilir. Yüksek rakımlı (1300–1400 m), killi-tınlı toprak yapısı ve bölgenin özgün iklim koşullarıyla şekillenen bu ürün, yerel tohumlardan elde edilir.

Coğrafi ve Ekolojik Özellikler

Tufanbeyli ilçesi; 1300–1400 metre rakımda, yıllık 450–500 mm yağış alan, killi-tınlı veya tınlı yapıda, pH değeri 6,5–7,5 aralığında, potasyumca zengin ve orta tuzluluk düzeyine sahip topraklara sahiptir. Bu koşullar, kısa ve verimli bir vejetasyon süreciyle desteklenen kuru fasulye tarımı için elverişlidir. Tohumlar, genellikle 5–10 Mayıs tarihleri arasında ekilir; çimlenme için ideal toprak sıcaklığı 20–30°C olup, bitkinin gelişimi için 20–25°C sıcaklık aralığı tercih edilir.

Morfolojik ve Teknolojik Özellikler

Tufanbeyli kuru fasulyesi, "battal" tipi olarak sınıflandırılan, orta irilikte, beyaz renkli, böbrek biçiminde, ovalimsi ve yassı (basık) tanelere sahiptir. Kabuğu kalın olmasına rağmen, yüksek su çekme kapasitesi (su alma indeksi %1,05–1,10; şişme indeksi %2,25–2,32) sayesinde pişme süresi kısa olup 20–27 dakika arasında değişmektedir.

100 tane ağırlığı 38,74–45,11 g; yaş ağırlığı 39,44–45,17 g olup kuru hacmi 132–137 ml, ıslak hacmi ise 222–236 ml arasındadır. Protein oranı %23,09–24,36 düzeyindedir. Bitki morfolojisi yayılıcı yapıdadır ve açık yeşil uç yapraklara sahiptir. Bitki yüksekliği 100–170 cm olup ilk bakla 15–25 cm yükseklikten itibaren başlar. Ana dal sayısı 1–3, bitkideki toplam bakla sayısı ise 43–55 adettir. Bir bitkideki tane sayısı 218–300 adet arasında değişmekte, bakla başına ortalama 4–6 adet tane düşmektedir. Birim alandan alınan verim 158–162 kg/da olarak ölçülmüştür.

Üretim Süreci

Tarla Hazırlığı

Üretime başlamadan önce, keseksiz ve düzgün tesviye edilmiş bir tohum yatağı hazırlanması esastır. Bu işlem, 8–12 cm derinlikte yapılan kazayağı ve kırlangıç kuyruğu gibi aletlerle başlar; ardından diskaro, tapan veya freze kullanılarak tamamlanır. Toprak nemini kaybetmeden yapılan bu işlemler, çimlenmenin sağlıklı olmasını destekler.

Ekim

Ekim, ilkbahar donlarının ardından, toprak sıcaklığı en az 15 °C olduğunda yapılır. Yerel üretimde, genellikle bir önceki yıldan ayrılan tohumluk materyal kullanılır. Ekim; sıra (40–50 cm arası) veya ocak usulü (sıra üzeri 10–15 cm) yapılmakta ve dekara 8–10 kg tohum kullanılmaktadır.

Gübreleme

Toprak analizine bağlı olarak genellikle dekara 10–12 kg DAP gübresi (diamonyum fosfat) ekimle birlikte uygulanır. Üst gübreleme yapılmaz.

Sulama

Bitki gelişim süresince 400–450 mm suya ihtiyaç duyar. İlk çiçeklenme öncesine kadar sulama yapılmaz, sonrasında ise 4–8 kez salma sulama uygulanır. Yağmurlama sulama, çiçek silkmesi riskine karşı çiçeklenme döneminde önerilmez.

Gelişim ve Hasat Takvimi

• Ekim – Çıkış: 5–10 Mayıs; 20–23 gün
• Çiçeklenme: 25 Temmuz – 3 Ağustos
• Olgunlaşma: 13–15 gün
• Hasat: 10–15 Eylül
• Vejetasyon süresi: 105–115 gün
• Toplam süre: 125 gün

Hasat ve Depolama

Hasat için ideal zaman, baklaların sararıp tanelerin rengini almasıyla başlar. Elle yapılan hasat sonrası bitkiler 5–6 gün tarlada kurutulur, ardından patozla taneleme yapılır. Kırık tanelerin ayrılması sonrası ürün, 25 veya 50 kg’lık gıda ile temasa uygun ambalajlarda 20 °C’nin altında, kuru ve havalandırılabilir depolarda muhafaza edilir.

Ayırt Edici Özellik ve Coğrafi Bağ

Tufanbeyli kuru fasulyesi, yerel popülasyon olması nedeniyle %2 oranında tip dışı birey içerebilir. Beyaz çiçek rengi, diğer çeşitlerden ayırt edici bir özelliktir. Fasulyenin kısa pişme süresi, coğrafi sınırla ün bağı bulunduğunun göstergesidir. Yetiştirildiği Tufanbeyli ilçesinin yüksek rakımı, iklimi ve toprak özellikleri, bu ürünün karakteristiğini belirleyen en temel faktörlerdendir.

Denetim Mekanizması

Ürünün coğrafi işarete uygunluğunun denetimi, Kozan Ticaret Odası koordinasyonunda; Tufanbeyli İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü, Tufanbeyli Ziraat Odası ve Adana İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nden birer uzman ile oluşturulan dört kişilik denetim birimi tarafından gerçekleştirilir. Denetimler yılda en az bir kez yapılmakta olup, gerektiğinde veya şikâyet durumunda tekrarlanabilir. Denetim kriterleri; tohumluk kullanımı, üretim metoduna uygunluk, ürün özellikleri ve işaret/logonun uygun kullanımıdır.