KÖKENİ

Tüfeyli, Arapça kökenli bir kelimedir. Aslı "ṭufaylī" (الطُّفَيْلِيّ) şeklindedir. tufaylī (طُفَيْلِيّ): Ziyafete davetsiz gelen, asalak gibi yaşayan kişi. Bu kelime, "ṭafl" (طفل) yani "küçük şey, önemsiz şey" kökünden türemiştir ve küçültme/nispet eki alarak “küçük, yan, ek kişi” anlamı kazanmıştır. Zamanla bu anlam, toplumda asalakça yaşayan, başkasının üzerinden geçinen kimse şeklinde olumsuz bir anlam kazanmıştır.

Osmanlı Türkçesi'ne “tüfeylî” biçiminde geçmiş, Türkçede ise "tüfeyli" şeklinde sadeleşmiştir. Gerek halk arasında gerekse edebi metinlerde, parazit gibi yaşayan kişi, başkasının sırtından geçinen kimse anlamında kullanılagelmiştir.

KULLANIM ALANLARI

1) Tüfeyli kelimesi, halk arasında başkasının sırtından geçinen, üretmeden tüketen kişilere yönelik bir eleştiri amacıyla kullanılır.

2) Osmanlı döneminden itibaren, hiciv (yergi) türündeki şiir ve metinlerde "tüfeyli" tipi, dalkavukluk eden, asalak yaşayan kişiler için kullanılmıştır.

3) Akademik çalışmalarda, tüfeyli sınıf veya tüfeyli birey, ekonomik üretime katılmadan kaynak tüketen, özellikle kentli asalak yapılar için kavramsal olarak kullanılır.

4) Bazı ideolojik metinlerde, "tüfeyli burjuvazi", "tüfeyli elit" gibi kavramlarla, üretim dışı servet ve güç elde eden sınıflar eleştirilir.

5) İslamî metinlerde ve vaazlarda, çalışmadan geçinmeyi alışkanlık haline getiren kimseler "tüfeyli" olarak nitelendirilir ve bu tutum ayıplanır.