Köken

Tumturak kelimesi, Türkçeye Farsça ṭumṭurāḳ (طمطراق) biçiminden geçmiş olup, “gösterişli söz, abartılı anlatım, yapmacıklı ifade tarzı” anlamında kullanılır. Farsçadaki ṭumṭurāḳ kelimesi, özellikle ağdalı, süslü, içeriğinden çok biçimiyle dikkat çeken ifadeleri tanımlamak için kullanılır. Sözcüğün biçimsel yapısı, anlamını da yansıtan bir şekilde yankılayıcı ve tekrar eden bir ses örgüsüne sahiptir; bu durum, abartı ve gösteriş etkisini pekiştirir.

Türkçede mecazi anlamı daha da genişlemiş; yalnızca söz ve anlatımda değil, tutum ve davranışlarda da gösterişçilik, yapay ihtişam ya da içi boş debdebe anlamlarında kullanılır hâle gelmiştir.

Kullanım Alanları

• Günlük Dil ve Eleştirel Anlatım: İçeriği zayıf ama biçimi gösterişli olan konuşma ya da yazıları nitelemek için.
• Edebiyat ve Eleştiri Yazınında: Süslü ama derinliksiz anlatım biçimlerine yönelik olumsuz eleştirilerde terim olarak.
• Siyasi ve Medyatik Söylemde: Gösterişe dayalı ama etkisiz uygulamaları ya da vaatleri tanımlamak amacıyla.
• Tiyatro ve Sahne Sanatlarında: Abartılı oyunculuk ya da yapay dramatik etkiyi ifade etmek için mecazi olarak.
• Sözlükbilim ve Etimoloji Çalışmalarında: Farsçadan Türkçeye geçmiş, ses yinelemesiyle anlamı destekleyen sözcük örneklerinden biri olarak.